Tο κείμενο αποτελεί μετάφραση εκτεταμένου αποσπάσματος του βιβλίου WORK (Capitalism. Economics. Resistance) / ΕΡΓΑΣΙΑ (Καπιταλισμός. Οικονομία. Αντίσταση) της συλλογικότητας Crimethinc ex–Workers Collective. Το απόσπασμα προέρχεται από το κεφάλαιο συμπερασμάτων με τίτλο «Αντίσταση»
Η μετάφραση και έκδοση του κειμένου στον ελλαδικό χώρο γίνεται από την συλλογικότητα ΚΕΝΟ ΔΙΚΤΥΟ στα πλαίσια της πολυετούς συνεργασίας με τους CrimethInc οι οποίοι αποτελούν ένα αναρχικό εκδοτικό και ακτιβιστικό διεθνές δίκτυο με βάση τις ΗΠΑ και συμμετοχή στους κοινωνικούς αγώνες από το 1996 έως σήμερα
ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ ΚΑΙ ΥΠΟΚΟΥΛΤΟΥΡΑ
Η κουλτούρα -κατά γενική ομολογία – θεωρείται ότι είναι οι αξίες, οι πρακτικές, οι ιδέες και οι ιδεολογίες μιας κοινωνίας, είναι αυτό που συγκροτεί, δομεί και διαρθρώνει την κοινωνική ζωή. Η κουλτούρα, μας δομεί από την πρώτη στιγμή της ζωής μας και εμείς με την ζωή μας επαναδομούμε και ανακατασκευάζουμε την κουλτούρα.
Ολόκληρη η κοινωνία αναδημιουργήθηκε υπό την μορφή της καπιταλιστικής οικονομίας και όμως διατηρούνται ακόμα ίχνη από εποχές που η λογική τους απέχει μίλια από την λογική του καπιταλισμού.
Η κουλτούρα όμως δεν είναι κάτι στατικό: καθώς η κουλτούρα διαρκώς αναπαράγεται και ανακαλύπτεται ξανά και ξανά, κάθε νέα γενιά προσφέρει μια ευκαιρία να σπάσουμε τα δεσμά μας από τους παλιούς μας τρόπους.
Ο καπιταλισμός τείνει να εμφανίζεται σαν ικανός να διαιωνίζεται επ’ άπειρον, ανεξάρτητα από την κουλτούρα: δίνει την εντύπωση πως δεν είναι απαραίτητο οι άνθρωποι να τον ασπάζονται ιδεολογικά αφού είναι υποχρεωμένοι να συμμετάσχουν σε αυτόν για να επιβιώσουν. Παρ’ όλα αυτά, πάντα υπάρχει και μια άλλη επιλογή.
Εκατομμύρια άνθρωποι στον αποκαλούμενο «Πρώτο Κόσμο» άλλα και αλλού, επιλέγουν να αγωνιστούν ενάντια, να πολεμήσουν και να πεθάνουν παρά να επιβιώσουν με τους όρους που επιβάλλει ο καπιταλισμός. Αυτό φανερώνει, ότι οι «υλικές ανάγκες» που κατευθύνουν την οικονομία είναι κατά βάση κοινωνικά δημιουργήματα, καθώς επίσης ότι, η υπακοή που απαιτείται για την διατήρηση της οικονομίας είναι πολιτισμικά καθορισμένη.
Έτσι γίνεται φανερό ότι, το να αντιστέκεσαι στον καπιταλισμό δεν είναι αποκλειστικά ζήτημα «οικονομικό» αλλά και ζήτημα κουλτούρας, ζήτημα πολιτισμικό, αφού κάθε πιθανή αλλαγή στην οικονομία απαιτεί μια διαφορετική τροπή στις αξίες και τις πρακτικές. Αυτοί που απορρίπτουν την εκμετάλλευση και την καταπίεση είναι καταδικασμένοι πάντα, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, να μοιάζουν πολιτισμικά «διαφορετικοί».
Αυτό μπορεί να παίρνει την μορφή μιας εξωτερικής διαφοροποίησης – όπως για παράδειγμα στην περίπτωση των ιθαγενικών πληθυσμών που αγωνίζονται για να ανακτήσουν τους παλαιούς τρόπους ζωής τους – ή μπορεί να εμφανίζεται μέσα στα πλαίσια της καπιταλιστικής κοινωνίας παίρνοντας την μορφή της «αντικουλτούρας» ή αλλιώς «αντικαθεστωτικής κουλτούρας».
Την ίδια στιγμή, η κουλτούρα μπορεί να εμφανίζεται ως «διαφορετική» ή και «αντικαθεστωτική» χωρίς ουσιαστικά να αμφισβητεί σε τίποτα απολύτως τον καπιταλισμό.
Η αποικιοκρατία εξαφάνισε ή ομογενοποίησε πάρα πολλά είδη κοινωνιών, καταφέρνοντας να διαγράψει τις περισσότερες από τις παλιές εναλλακτικές πιθανότητες και περιπτώσεις εκτός του καπιταλισμού. Καθώς όλο και περισσότεροι λαοί μετατράπηκαν υπό πίεση σε «εργατικό δυναμικό», οι καπιταλιστές εκμεταλλεύτηκαν τις πολιτισμικές διαφορές για να διαιρέσουν τους εργαζόμενους και να τους αποτρέψουν από το να βρουν κοινούς σκοπούς και στόχους.
Παρ’ όλα αυτά, κουλτούρες που αποικίστηκαν και κατακτήθηκαν πριν από εκατοντάδες χρόνια μπορούν να διατηρούν εκλάμψεις πρόκλησης και οι πολιτισμικές μειονότητες πολύ συχνά προσφέρουν γόνιμο έδαφος για νέες εξεγέρσεις. Για παράδειγμα, το πιο συγκρουσιακό κομμάτι του αμερικανικού εργατικού κινήματος είχε την βάση του σε κοινότητες μεταναστών. Η μυθολογία πως η αμερική αποτελεί ένα μεγάλο χωνευτήρι πολιτισμών – έναν απέραντο χώρο όπου πολλοί διαφορετικοί άνθρωποι συναντιούνται και αναμιγνύονται σε κάτι καινούργιο – εξωραΐζει στην πραγματικότητα το γεγονός ότι όλες αυτές οι εν δυνάμει εξεγερσιακές κουλτούρες εξαλείφθηκαν για χάρη μιας νέας ενιαίας μαζικής κουλτούρας.
Αλλά ακόμα και αυτή η νέα μαζική κουλτούρα θα μπορούσε να αποτελέσει κίνδυνο επίσης. Από την στιγμή που ο συμβιβασμός των εργαζομένων στο ύψος των μισθών και τις παροχές που επέτυχε ο Henry Ford σταθεροποίησε την κατάσταση των εργατικών αγώνων και των διεκδικήσεων στους εργασιακούς χώρους, το μέτωπο της αντίστασης μεταφέρθηκε στο πεδίο της κατανάλωσης. Μια μαζικά παραγόμενη κουλτούρα παρήγαγε την πιθανότητα μιας μαζικής άρνησης και απόρριψης του κυρίαρχου συστήματος καθώς τα κολοσσιαία κοινωνικά σώματα που είχαν ενωθεί γύρω από κοινές καταναλωτικές δραστηριότητες εξεγείρονταν ενάντια στον καθωσπρεπισμό και την αλλοτρίωση.
Στην αρχή του βιβλίου «Do it!» (Κάνε το!) το είδωλο της αντικουλτούρας Jerry Rubin θεωρούσε καθοριστικής σημασίας για τις αναταραχές της δεκαετίας του ‘60 το εξής φαινόμενο: «Η Νέα Αριστερά ξεπετάχθηκε… ένα προδιαγεγραμμένα εξοργισμένο παιδί…, από την ξέφρενα λικνιζόμενη λεκάνη του Elvis Presley»
Η γενιά που ξεκίνησε να εξεγείρετε ενάντια στην σεξουαλική καταπίεση που ενσάρκωναν οι γονείς της κατέληξε σε μερικά χρόνια να παίρνει μέρος σε συγκρούσεις στους δρόμους.
Σαν ανταπάντηση, οι καπιταλιστές ενσωμάτωσαν στην αγορά τα αιτήματα για ατομικότητα, ιδιαιτερότητα και διαφορετικότητα. Αυτό συνέπεσε με την αλλαγή από την απλή και συγκεκριμένη μαζική παραγωγή στην αυξανόμενα εξειδικευμένη παραγωγή για όλα τα γούστα, για όλες τις διαφορετικές ταυτότητες και για κάθε ειδική μερίδα κοινού.
Για αυτό τον λόγο από εκεί και πέρα, στην θέση της μαζικής κουλτούρας συναντάμε ένα διαρκώς επεκτεινόμενο πεδίο από προσφερόμενες υποκουλτούρες. Αυτό, από μακριά, ίσως μοιάζει σαν μια επιστροφή στην εποχή των πολλών διαφορετικοτήτων που προηγήθηκε της μαζικής κουλτούρας, όμως πλέον υπήρχε μιας σαφής διαφοροποίηση : Ενώ οι εθνικές και φυλετικές διαφοροποιήσεις προϋπήρχαν του καπιταλισμού, οι διαφορετικότητες που βασίζονται στις υποκουλτούρες παράγονται και διακινούνται αποκλειστικά μέσω της αγοράς ακόμα και αν απορρίπτουν τις αξίες της.
Την ίδια στιγμή φυσικά, όπως και η μαζική κουλτούρα έτσι και οι υποκουλτούρες δημιούργησαν καινούργια κοινά σημεία αναφοράς που διαπερνούσαν τους παλιούς πολιτισμικούς και κοινωνικούς διαχωρισμούς. Εάν η Μπητλομανία αποτέλεσε το απόλυτο παράδειγμα μαζικής κουλτούρας – πωλήσεις πρωτοφανούς αριθμού δίσκων αλλά ξαφνικά χάνεται ο έλεγχος όταν εκατομμύρια των οπαδών υιοθετούν την συμπάθεια των ειδώλων τους προς την αντικαθεστωτική κουλτούρα – τότε, η ανάδυση του heavy metal, του punk και του hip hop στην δεκαετία του ’70 εξέφρασε την «Μετα-Φορντιστική» εξάπλωση της υποκουλτούρας. Υπήρχαν ακόμα super stars, όμως η αγορά της μουσικής απλωνόταν οριζόντια γύρω τους.
Στα χρόνια που ακολούθησαν τα 70’s, σχεδόν ο καθένας με συγκρουσιακές διαθέσεις θα είχε εγγυημένα μια διαχωρισμένη υποκουλτούρα για να τις εκφράσει μέσα από τα περιορισμένα της πλαίσια. Και όμως παρ’ όλα αυτά, ακόμα και αυτές οι συνθήκες μπορούσαν να αναπτύξουν μεγάλη δυναμική και επιρροή σε αυτούς τους μικρότερους κύκλους που δημιουργούνταν γύρω από αυτές τις σκηνές. Το πρώιμο hip hop εγκαθίδρυσε μια άμεση σύνδεση με τα κινήματα και τους αγώνες των μαύρων της δεκαετίας του ’60, ενθαρρύνοντας μια ολόκληρη νέα γενιά αποκλεισμένων. Οι underground punk μπάντες κυκλοφορούσαν μόνες τους δίσκους τους και δημιουργούσαν μόνοι τους χώρους συναυλιών και συνεύρεσης διαμορφώνοντας μια εναλλακτική οικονομία βασισμένη στα δίκτυα που λειτουργούσαν με την αρχή «Κάνε το Μόνος Σου» (Do it Yourself!) και ένα αντικαπιταλιστικό σύστημα αξιών.
Όλη αυτή η κατάσταση άνοιξε νέους δρόμους επειδή οι punks χρησιμοποιούσαν τρόπους και μεθόδους οι οποίες ήταν πολύ πέρα από τα όρια και τις δυνατότητες της εργατικής τάξης για να εκφράσουν παντού τα αντικαθεστωτικά τους μηνύματα.
Την ίδια στιγμή ήταν πρωτοπόροι και αξιολογητές μιας ολόκληρης νέας μορφής επιχειρηματικότητας, λειαίνοντας τον δρόμο για άλλους, λιγότερο πολιτικοποιημένους επιχειρηματίες. Αυτός ο συνδυασμός, αντικαπιταλιστικών αξιών και μικρής κλίμακας καπιταλισμού ήταν εύθραυστος αλλά δραστικός.
Καθώς ο καπιταλισμός σταδιακά άπλωνε τις Δυτικές κουλτούρες σε όλο τον κόσμο, νέες αντικαθεστωτικές κουλτούρες συνένωσαν αντικαπιταλιστικές κινήσεις από την Χιλή έως την Τουρκία και τις Φιλιππίνες βοηθώντας να δοθεί ένας διεθνής χαρακτήρας στις μορφές αντίστασης ης επόμενης γενιάς. Αυτό έφτασε στο απόγειο του στα τέλη του 20ου αιώνα με ένα κύμα διαμαρτυρίας ενάντια στην παγκοσμιοποίηση του καπιταλισμού των πολυεθνικών εταιριών, στο οποίο οι οργισμένες νεανικές αντικαθεστωτικές κουλτούρες βοήθησαν παίζοντας το ρόλο της αιχμής του δόρατος σε ένα κίνημα που περιλάμβανε επίσης ιθαγενικούς πληθυσμούς, Μη Κυβερνητικές οργανώσεις και τα απομεινάρια του παλιού εργατικού κινήματος.
Στις αρχές του 21ου αιώνα, οι νέες τεχνολογίες έκαναν προσιτή σε όλους την τεχνολογική δομή που αποτέλεσε την ραχοκοκαλιά του underground ρεύματος «Κάνε το Μόνος Σου» (Do it Yourself!). Το internet έκανε εφικτό ώστε ο καθένας με facebook σύνδεση να μπορεί να είναι «ανεξάρτητος καλλιτέχνης» με ένα τρόπο που αγκαλιάζει αλλά συγχρόνως παραγκωνίζει τις υποσχέσεις της «Do it Yourself!» κουλτούρας.
Η καινούργια άνεση και ταχύτητα με την οποία μπορούμε να καταναλώνουμε κουλτούρα καθιστά τις υποκουλτούρες πρόσκαιρες και επιφανειακές. Αυτό απογύμνωσε το underground από το παλιό πολιτικό του περιεχόμενο, αφήνοντας το να μοιάζει σαν ένα άδειο αισθητικό κέλυφος.
Σήμερα, το κυρίαρχο μέσο της νεανικής κουλτούρας δεν είναι οι δίσκοι βινυλίου LP (Long Play / Mακράς Διάρκειας) αλλά τα βίντεο στο youtube: τα βλέπεις στιγμιαία και τα ξεχνάς άμεσα. Οι υποκουλτούρες της προηγούμενης γενιάς εξατομικεύονται, διαχωρίζονται όλο και περισσότερο και συρρικνώνονται σε όλο και μικρότερες υποκατηγορίες.
Αυτό είναι άλλωστε ένα φυσικό επακόλουθο της γενικότερης τάσης εξατομίκευσης που εκδηλώνουν οι εκμεταλλευόμενοι και οι αποκλεισμένοι της εποχής μας. Οι επιλογές που οι άνθρωποι κάνουν μέσα στον καπιταλισμό τείνουν όλο και λιγότερο να διαμορφώνουν συμπαγή κοινωνικά σώματα ικανά να αναπτύξουν ριζοσπαστικές τάσεις μέσω των ενδιαφερόντων τους. Αντί αυτού, η ριζοσπαστικότητα έχει και αυτή μετατραπεί σε άλλη μια μορφή υποκουτλούρας, μια υπο-κατηγορία, μια γωνιά για τους περίεργους, καθώς οι πιο πρόσφατες υποκουλτούρες βασίζονται σχεδόν αποκλειστικά στην εικονική πραγματικότητα του internet.
Τι είναι αυτό λοιπόν που έχουμε ακόμα κοινό σε αυτή την εποχή της πολιτισμικής αποσπασματικότητας; Αν μη τι άλλο, μας συνδέουν όλα αυτά που έχουμε χάσει. Στερηθήκαμε κάθε μορφή ουσιαστικής επίδρασης σε αυτό τον κόσμο, εκτός και αν στο μέτρο του δυνατού μπορούμε να μετατρέψουμε τους εαυτούς μας ή τους άλλους σε εμπορεύματα. Υποκείμεθα όλοι σε κανόνες, ρυθμίσεις και κανονισμούς χωρίς να έχουμε κανένα λόγο στην δημιουργία τους και τον σχεδιασμό τους. Όλοι ζούμε στην σκιά των κάθε είδους super stars, ακόμα και οι super stars ζουν στην σκιά του ίδιου του ειδώλου τους, σε ένα κόσμο που η πραγματική ζωή είναι υποδεέστερη της αναπαράστασης της.
Αξιολογούμαστε όλοι σύμφωνα με τις επιταγές της αγοράς και στην περίπτωση που επιθυμούμε να εκπληρώσουμε τις ικανότητες μας επιτρέπεται να το κάνουμε αυτό μόνο σύμφωνα με τους νόμους της.
Στην θέση της κοινής αίσθησης του να ανήκεις κάπου, που πρόσφερε κάποτε η κουλτούρα, μοιραζόμαστε μια παγκόσμια αίσθηση αποστέρησης, επιβεβλημένη σε μεγάλο βαθμό από την κοινή μας θέληση να συνεχίζουμε να την ανεχόμαστε.
Τίποτα από όλα αυτά δεν είναι ιδιαιτέρως καινούργιο αλλά ποτέ πριν δεν ήταν τόσο παγκόσμιο.
Και επίσης… υπάρχει κάτι ακόμα που έχει αλλάξει: Όταν οι άνθρωποι επαναστατούν κάπου, οι πάντες το μαθαίνουν την ίδια στιγμή σε ολόκληρο τον κόσμο …
ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ!
Οι οικονομολόγοι μας υποσχέθηκαν ανάπτυξη χωρίς τέλος. Όλοι θα έχουμε δικιά μας ιδιοκτησία, δικές μας επενδύσεις – όλοι μας θα είμαστε καπιταλιστές. Πήραμε δάνεια για να πάρουμε πτυχία για δουλειές που δεν υπάρχουν και να αγοράσουμε σπίτια που δεν έχουμε να πληρώσουμε τους λογαριασμούς του νερού και του ρεύματος, βάλαμε αβάσταχτες υποθήκες, φουσκώσαμε τα χρέη μας σε πιστωτικές κάρτες για να προσποιηθούμε πως είμαστε και εμείς μικροαστοί.
Τώρα είναι πλέον ξεκάθαρο ότι δεν υπάρχει θέση για εμάς στην κορυφή. Ο καπιταλισμός είναι μια πυραμίδα που δεν έχει πλέον τρόπους να επεκτείνεται παρά μόνο επί πτωμάτων… Οι άνθρωποι εξεγείρονται στην Ελλάδα, απεργούν στην Γαλλία, καταλαμβάνουν τα σχολεία στην Αγγλία. Όλη η Βόρεια Αφρική είναι σε αναταραχή καθώς η επιδράσεις της ύφεσης απλώνονται παντού. Τελικά, αυτό το κύμα εξεγέρσεων θα φτάσει στις Η.Π.Α. μετά από όλες τις άλλες περιοχές, αλλά κατευθύνεται ήδη προς τα εκεί.
Η κυρίαρχη τάξη θα μοιάζει άτρωτη μέχρι την τελευταία μέρα πριν καταρρεύσει.
ΔΕΝ ΕΙΜΑΣΤΕ ΥΠΟΧΡΕΩΜΕΝΟΙ ΝΑ ΖΗΣΟΥΜΕ ΜΕ ΑΥΤΟ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ!
Μερικές κοινωνικές συμβάσεις, όπως η ατομική ιδιοκτησία ας πούμε, δημιουργούν κλυδωνισμούς στην εξουσία και πρόσβαση κάποιων σε κάποιες διεξόδους. Άλλες δεν παρέχουν αντίστοιχες δυνατότητες. Υπάρχουν τρόποι να συναναστραφούμε με τους ανθρώπους γύρω μας χωρίς να προσπαθούμε να εξοικονομήσουμε κέρδος εις βάρους τους.
Αυτό φυσικά είναι πολύ δύσκολο να γίνει πιστευτό τώρα που ο καπιταλισμός έχει αποικήσει κάθε πλευρά της ζωής μας.
Υπάρχουν όμως ακόμα αμέτρητα παραδείγματα άλλων τρόπων για να γίνουνε τα πράγματα. Για την παραγωγή αγαθών σκέψου τον τρόπο δημιουργίας μιας σιταποθήκης, όπου κοινότητες ολόκληρες έρχονται μαζί και σε μια μέρα χτίζουν κατασκευές που υπό άλλες συνθήκες θα απαιτούσαν μήνες για να ολοκληρωθούν. Ή σκέψου το ανοιχτό δωρεάν λογισμικό, όπου προγράμματα δημιουργούνται και τελειοποιούνται συνεργατικά από όλους αυτούς που τα χρησιμοποιούν. Για την διανομή, σκέψου τις δημόσιες βιβλιοθήκες , όπου μπορούν να αποθηκευθούν προς χρήση πολύ περισσότερα βιβλία από ότι σε μια ατομική συλλογή ή το ανοιχτό μοίρασμα αρχείων όπου όλοι όσοι χρειάζονται ένα αρχείο αυτοοργανώνουν και την διακίνηση του.
Όσων αφορά τις ανθρώπινες σχέσεις, σκέψου υγιείς φιλίες και οικογενειακούς δεσμούς όπου ο καθένας επενδύει στην ευτυχία και την ευημερία όλων ή ίσως σκέψου μεγάλα party και ελεύθερα festival όπου ακόμα και οι ξένοι ή οι άγνωστοι μεταξύ τους άνθρωποι απολαμβάνουν με πολλούς τρόπους ο ένας την συμμετοχή του άλλου.
Κανένας από αυτούς τους τρόπους δεν προτείνει την ατομική, εγωιστική αδιαφορία και ούτε υπόσχεται έναν κόσμο χωρίς κόπους. Όλοι τους όμως υποσκάπτουν την ιδέα της σπάνεως: σε όλες αυτές τις πράξεις όσοι περισσότεροι άνθρωποι συμμετέχουν, τόσοι περισσότεροι είναι αυτοί που ωφελούνται.
Σίγουρα θα υπάρχουν τρόποι να επεκτείνουμε τέτοιες πρακτικές και σε πολλές άλλες σφαίρες της ζωή μας. Φυσικά, η ιδέα του να οργανώσουμε ξανά από την αρχή όλη την κοινωνία είναι τρομακτική. Από αυτή την πλευρά, δεν μπορούμε να φανταστούμε τί συνεπάγεται κάτι τέτοιο ή πως θα έμοιαζε το τελικό αποτέλεσμα.
Όμως σίγουρα, μπορούμε να ΞΕΚΙΝΗΣΟΥΜΕ!
Και μόνο η κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας θα μπορούσε να προκαλέσει πολλούς δισταγμούς και περιέχει πολλές προκλήσεις, αλλά σίγουρα όλες αυτές οι προκλήσεις δεν θα ήταν σε τίποτα χειρότερες από τις φρικαλεότητες που προκαλεί στον κόσμο μας ο παγκόσμιος καπιταλισμός.
Έχουμε όλοι ακούσει για την αποκαλούμενη «τραγωδία της κοινοκτημοσύνης», την ιδέα ότι δεν πρέπει να εμπιστευόμαστε τους ανθρώπους, ειδικά στην περίπτωση στην οποία αυτοί αναλαμβάνουν εξίσου την ευθύνη των πλουτοπαραγωγικών πηγών τους. Υπάρχουν ψήγματα αλήθειας σε αυτή την άποψη:
Η πραγματική τραγωδία ήταν ότι τα κοινά ιδιωτικοποιήθηκαν, ότι οι άνθρωποι απέτυχαν να τα υπερασπιστούν από αυτούς που τα αρπάξανε. Εάν θέλουμε με κάποιο τρόπο να απαλλαχθούμε από τον καπιταλισμό πρέπει να μάθουμε να υπερασπιζόμαστε τους εαυτούς μας από όλους αυτούς που θα θέλουν πάντα να επιβάλλουν την «τραγωδία της ιδιοκτησίας».
Είναι τόσο απέραντος ο κόσμος που στερηθήκαμε επειδή κάποιοι τον έκλεψαν από τα χέρια μας, που θα μας αποπροσανατόλιζε εντελώς και μόνο η ιδέα να έπρεπε να μοιραστούμε τα πάντα από την αρχή ξανά εξίσου μεταξύ μας. Θα μπορούσαμε να πάρουμε ένα μικρό δείγμα πως ίσως θα γινότανε αυτό κοιτάζοντας τους πρόσφατους κοινωνικούς ξεσηκωμούς όπου άνθρωποι δημιούργησαν αυτόνομες ζώνες εκτός του καπιταλισμού: Οαχάκα 2006, Αθήνα 2008, Κάιρο 2011
Η ευτυχία του να καταλαμβάνεις και να παίρνεις στα χέρια σου μια περιοχή αλλάζοντας τους σκοπούς ύπαρξης της, δρώντας αυθόρμητα και μαζικά, έχει πολύ λίγα κοινά με την επαναλαμβανόμενη καθημερινότητα στην καπιταλιστική κοινωνία.
Το να διαλύσουμε τον καπιταλισμό δεν σημαίνει μόνο να κατέχουμε όλοι κοινά τα υλικά αγαθά, αλλά κυρίως να ανακαλύψουμε ξανά τους εαυτούς μας και ο ένας τον άλλον – να υπάρξουμε με ένα τελείως διαφορετικό τρόπο στον κόσμο.
Ο ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΕΤΑΙ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ!
Όσο και αν τα πράγματα φαίνονται ακόμα στέρεα και συγκεκριμένα σε κάποια μέρη του κόσμου, έχουμε μπει σε μια εποχή κρίσης και αβεβαιότητας. Ο καπιταλισμός σήμερα είναι πιο διάχυτος, πιο διεισδυτικός και περισσότερο διαβρωτικός από ποτέ.
Η προηγούμενη γενιά έζησε την αλλοτρίωση, την τραγική διάσταση ανάμεσα στον τρόπο που αντιλαμβανόντουσαν οι άνθρωποι τους εαυτούς τους και τους ρόλους που ήταν εξαναγκασμένοι να παίξουν μέσα στους κανόνες της παραγωγής. Η τωρινή γενιά χαρακτηρίζεται από την ταύτιση με τους οικονομικούς ρόλους οι οποίοι πλέον διαχέονται σε κάθε σφαίρα της καθημερινής ζωής.
Και όμως, ακόμα και σε αυτή την στιγμή του μεγαλύτερου του θριάμβου, ο καπιταλισμός είναι πιο εύθραυστος παρά ποτέ. Όλες οι συμφωνίες ειρήνης του 20ου αιώνα έφτασαν στην ημερομηνία λήξης τους. Οι υψηλοί μισθοί που πρόσφερε ο Henry Ford στους εργάτες εξανεμίστηκαν μαζί με τις ίδιες τις δουλείες τους. Τα συνδικάτα υπερφαλαγγίστηκαν από την παγκοσμιοποίηση. Τα σοσιαλιστικά Ανατολικά καθεστώτα πέρασαν στην καπιταλιστική ελεύθερη αγορά, ενώ οι σοσιαλδημοκρατίες πρώτα απορυθμίστηκαν και μετά διαλύθηκαν. Όμως όλοι αυτοί οι συμβιβασμοί δεν ήταν μόνο τρόποι για να αποφεύγονται οι αντιπαραθέσεις – ήταν και τρόποι για να διαιωνίζεται ο καπιταλισμός.
Η αύξηση των μισθών που ο Henry Ford έδωσε στους εργαζόμενους του προσέφερε σε αυτούς την δυνατότητα να αγοράζουν τα προϊόντα και με αυτό τον τρόπο η πυραμίδα επεκτάθηκε. Τα συνδικάτα προστάτευαν τους καπιταλιστές από το να εξαθλιώσουν τους καταναλωτές των ίδιων τους των προϊόντων, την καταναλωτική βάση δηλαδή αυτής της πυραμίδας. Τώρα που ο καπιταλισμός εγκαταλείπει τις παλιές μορφές «συνύπαρξης» και αυτό-εξασφάλισης, το μέλλον το κατακτάει όποιος προλάβει… Οι παλιές εναλλακτικές λύσεις έχουν χάσει την αξία τους και έτσι οι νέες επαναστατικές ιδέες είναι αναπόφευκτα προορισμένες να έρθουν στο προσκήνιο.
Για τον καπιταλισμό είναι αναγκαία η ατελείωτη συσσώρευση κέρδους αλλά αυτό το κέρδος πρέπει να βγαίνει και από κάπου. Απ’ την στιγμή που ξεζουμίσεις τους εργαζομένους, η αναλογία του κέρδους πέφτει κατακόρυφα κάνοντας την αγορά να λιμνάζει. Μέχρι πρόσφατα, για τον καπιταλισμό ήταν εφικτό να λύνει αυτό το πρόβλημα καθώς άνοιγε νέες αγορές ιχνηλατώντας νέες πλουτοπαραγωγικές πηγές και νέους πληθυσμούς προς εκμετάλλευση. Τώρα πλέον ο καπιταλισμός έχει απλωθεί παντού, ενώνοντας τους πάντες και κάνοντας κάθε δικιά του κρίση πραγματικά παγκόσμια.
Την ίδια στιγμή, η βιομηχανική παραγωγή φτάνει στα οικολογικά της όρια, ενώ η τεχνολογική πρόοδος καθιστά το μεγαλύτερο μέρος του εργατικού δυναμικού περιττό, δημιουργώντας ένα διαρκώς αυξανόμενο, ανήσυχο και νευρικό πλεονάζοντα πληθυσμό.
Ο καπιταλισμός είναι διαρκώς στο χείλος της κρίσης εδώ και δεκαετίες. Η επέκταση της πίστωσης σε όλο και μεγαλύτερα τμήματα των εκμεταλλευόμενων ήταν ένας τρόπος να διατηρείται ο καταναλωτισμός ενώ το εργατικό δυναμικό γινόταν όλο και φτωχότερο.
Μετά οι επενδυτές μετέφεραν τον πλούτο στις χρηματοπιστωτικές αγορές ελπίζοντας στις απολαβές της κερδοσκοπίας. Τώρα που τα περιθώρια κέρδους από την υλική παραγωγή έφτασαν στα όρια τους η μεγάλη πλειοψηφία της καινοτομίας εστιάζεται σε νέες άυλες αγορές: πληροφορία, εταιρικό branding, franchising, κοινωνικά δίκτυα. Όλα αυτά, απλά καθυστερούν την ημέρα που θα πρέπει «να λογαριαστούμε» πραγματικά.
Η οικονομική ύφεση του 2008 δεν ήταν απροσδόκητη. Ήταν ένα πρώτο δείγμα από όλα αυτά που έρχονται. Δεν τίθεται από κανέναν το θέμα να περιμένουμε να επανέλθουν τα πράγματα στην προηγούμενη θέση τους. Η επόμενη φάση της κρίσης, ίσως δεν χτυπήσει για τα επόμενα χρόνια ή και για δεκαετίες ακόμα τις Η.Π.Α. αλλά αναμφίβολα έχει αρχίσει ήδη να πλησιάζει προς εκεί.
Ήδη η καπιταλιστική οικονομία αδυνατεί να προσφέρει στους ανθρώπους αξιοπρεπείς ζωές, το σύστημα έχει σοβαρό πρόβλημα ακόμα και αν αυτό το υπολογίσουμε με τα δικά του υλιστικά κριτήρια.
Για αυτό τον λόγο, δεν είναι τυχαίο ότι διαβάζεις αυτό το κείμενο αυτή την εποχή. Απ’ την στιγμή που η οικονομία είναι η συμπαγής έκφραση των αξιών και των ιεραρχήσεων της κοινωνίας μας είναι φυσικό μια οικονομική κρίση να προξενεί συνολική κρίση αξιοπιστίας του συστήματος. Ένα νέο κύμα αναταραχών είναι σίγουρο πως θα ξεσπάσει. Σε περιόδους ταραχών, οι άνθρωποι επαναξιολογούν τις βεβαιότητες και τις αξίες τους. Φυσικά, δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι για το ποιό μπορεί να είναι το αποτέλεσμα. Ακόμα και αν ο καπιταλισμός καταρρεύσει, αυτό που θα ακολουθήσει μπορεί να είναι ακόμα χειρότερο.
Αυτή ακριβώς την στιγμή είναι που γίνεται επιτακτικό να θέσουμε θετικά παραδείγματα για το τι σημαίνει να ζεις και να αντιστέκεσαι, να εκφράσουμε άλλες λύσεις πέραν του καπιταλισμού.
Κατά την διάρκεια μιας κοινωνικής αναστάτωσης, η αίσθηση των ανθρώπων για το τι είναι πιθανό μπορεί να αλλάξει πολύ γρήγορα. Όμως η αίσθηση για το ποιο ακριβώς είναι το επιθυμητό αποτέλεσμα συνήθως αλλάζει πολύ πιο αργά. Αυτό μας εξηγεί για ποιο λόγο οι λαϊκοί ξεσηκωμοί συχνά εκφράζουν αιτήματα πολύ λιγότερο ριζοσπαστικά από τις μεθόδους και την μορφή που παίρνει ακόμα και το ίδιο το ξέσπασμα: παίρνει πολύ καιρό στην φαντασία μας να γίνει συμβατή με την πραγματικότητα.
Εάν τίποτα δεν γίνεται τώρα εκεί που μένεις, δεν σημαίνει ότι τα πράγματα θα μείνουν έτσι για πολύ καιρό ακόμα. Σκέψου το μέλλον και τις επερχόμενες κοινωνικές αναταραχές στον ορίζοντα… Σκέψου, ετοιμάσου και κάνε τις ανάλογες κινήσεις… Όταν θα φτάσει η κατάλληλη στιγμή τι θα εύχεσαι να είχες κάνει ώστε να την είχες προετοιμάσει;
Πως θα μπορούσες να αυξήσεις σε μέγιστο βαθμό την πιθανότητα για ένα καλύτερο αποτέλεσμα;
Σαν ελευθεριακοί αναρχικοί, δεν προσφέρουμε τον μόνο δρόμο εξόδου από τον καπιταλισμό. Όμως πιστεύουμε ότι ο δικός μας είναι ο πιο ελκυστικός. Δεν προτείνουμε την φεουδαρχία των εταιριών, ούτε εθνικιστικές σφαγές, ούτε την οικολογική καταστροφή, την παγκόσμια πείνα ή τον πυρηνικό όλεθρο. Μερικές δεκαετίες κοινωνικών συγκρούσεων δεν συγκρίνονται με τίποτα με την παγκόσμια καταστροφή στην οποία θα οδηγήσει τον πλανήτη ο καπιταλισμός εάν δεν πάρουμε καμιά πρωτοβουλία.
Μην έχεις καμιά αμφιβολία, αυτός ο κόσμος θα αλλάξει. Στα χέρια μας είναι να καθορίσουμε εάν θα αλλάξει προς το χειρότερο ή προς το καλύτερο.
Δεν ζητιανεύουμε για μια ουτοπία εδώ. Απλά επιθυμούμε να ωφεληθούμε από τις πρακτικές που φάνηκαν χρήσιμες στο ανθρώπινο είδος για να είναι ένα υγιές κομμάτι του οικοσυστήματος της Γης τα τελευταία ένα εκατομμύριο χρόνια, έτσι ώστε να μπορούμε να συνεχίζουμε να ελπίζουμε ότι ίσως θα καταφέρουμε να επιβιώσουμε σαν είδος τουλάχιστον για μερικές χιλιάδες χρόνια ακόμα.
Αυτή η ταπεινή φιλοδοξία μας φέρνει σε άμεση σύγκρουση με το πολιτικό, κοινωνικό και οικονομικό καθεστώς της εποχής μας.
ΔΕΝ ΘΑ ΜΑΣ ΣΩΣΟΥΝ ΤΑ ΗΜΙΜΕΤΡΑ!
Τι θα μπορούσε να βάλει τέλος στην τυραννία των αγορών; Δεν έχουμε κάποιες εύκολες απαντήσεις αλλά είμαστε σίγουροι ότι αυτό είναι το πιο σημαντικό ερώτημα.
Τα ημίμετρα φαίνονται δελεαστικά επειδή μοιάζουν πιο εφικτά από την ριζική δομική αλλαγή του συστήματος και όμως στην πραγματικότητα θα ήταν πολύ πιο εύκολο να ανατρέψουμε εν συνόλω τον καπιταλισμό από το να προσπαθούμε να αλλάξουμε τα αποτελέσματα του κρατώντας ανέπαφα τα βασικά αίτια.
Για να ξεκινήσουμε από κάπου, θα μπορούσαμε να βρούμε τις ιδεολογικές και πρακτικές προσεγγίσεις που δεν έχουν κανένα αποτέλεσμα και έπειτα να προβάλλουμε κάποιες υποθέσεις αναζητώντας αυτό που ίσως θα είχε ουσιαστικά αποτελέσματα.
Η φιλανθρωπία, για παράδειγμα, δεν θα σώσει τον κόσμο από τα προβλήματα που δημιουργεί ο καπιταλισμός, ούτε η εθελοντική εργασία, ούτε οι μονοθεματικές καμπάνιες. Θα μπορούσαμε να αφιερώσουμε όλη μας την ζωή φροντίζοντας τα συμπτώματα χωρίς να έχουμε κάνει καμιά πρόοδο προς την κατεύθυνση της θεραπείας.
Βάφοντας τον καπιταλισμό πράσινο δεν τον κάνουμε αειφόρο και ούτε με αυτό τον τρόπο βάζουμε κάποιο όριο στον καταναλωτισμό μας. Όταν η οικονομία επιβραβεύει την καταστροφική συμπεριφορά, τότε το να υπερασπίζεσαι τους εθελούσιους αυτοπεριορισμούς είναι σαν να παραχωρείς την εξουσία και το κέρδος σε όσους από τους ανταγωνιστές δεν έχουν καμία ευσυνειδησία. Για τον ίδιο λόγο, όσο παραμένουν αυτά τα συγκεκριμένα κίνητρα, μόνο οι απολυταρχικές κυβερνήσεις μπορούν να συγκρατήσουν τους πληθυσμούς από ανάλογες επιδιώξεις. Με αυτό τον τρόπο το δίλλημα γίνεται:
Ή Οικολογική Καταστροφή ή Οικολογικός Φασισμός.
Πρέπει σίγουρα να υπάρχει και κάποιος άλλος δρόμος να επιλέξουμε.
Απ΄την άλλη, τα συνδικάτα δεν πρόκειται να μας σώσουν από τον καπιταλισμό. Όταν οι επιχειρήσεις μπορούν να μεταφέρονται σε οποιοδήποτε μέρος του πλανήτη ανάλογα με τα συμφέροντα τους, δεν έχει καμία δύναμη να αγωνιζόμαστε από εργασιακό τομέα σε εργασιακό τομέα και ούτε καν σε κάθε χώρα ξεχωριστά.
Ακόμα και αν μπορούσαμε να υπερασπιστούμε τα δικαιώματα κάποιων εργαζομένων σε μια συγκεκριμένη βιομηχανία, αυτό θα σήμαινε ότι τους προσφέρουμε κάποια πλεονεκτήματα που αυτοί με την σειρά τους θα έπρεπε να τα υπερασπιστούν απέναντι σε πολλούς άλλους εκμεταλλευόμενους και αποκλεισμένους. Αυτή η νοοτροπία δεν μπορεί να δημιουργήσει νικηφόρους αγώνες. Χρειαζόμαστε τρόπους για να διαλύσουμε ολόκληρη την πυραμίδα, όχι για να προστατεύσουμε τα συμφέροντα συγκεκριμένων ομάδων μέσα σε αυτήν.
Οι νέες τεχνολογίες δεν μπορούν να επιδιορθώσουν τον καπιταλισμό. Το δωρεάν λογισμικό, το μοίρασμα αρχείων και τα κοινωνικά δίκτυα δεν αλλάζουν σε τίποτα τις βαθιές ανισότητες στις οποίες βασίζεται αυτή η κοινωνία.
Όσο ακόμα η οικονομία θα κυριαρχεί στις ζωές μας, κάθε μορφή συμμετοχής θα μας ενσωματώνει ακόμα χειρότερα σε αυτήν.
Δεν υπάρχει τρόπος για μια ατομική δραπέτευση από τον καπιταλισμό, γιατί δεν υπάρχει πουθενά έξω από αυτόν να καταφύγεις. Το έγκλημα μπορεί να προσφέρει κάποιες ευκαιρίες στους αποκλεισμένους και τους εκμεταλλευόμενους αλλά δεν προσφέρει κατευθύνσεις πέραν του καπιταλισμού.
Πολλές φορές επιτυχημένοι hackers και μέτριοι καλλιτέχνες καταλήγουν να εργάζονται για εταιρίες ασφάλειας ή τις μυστικές υπηρεσίες.
Από την στιγμή που τα χειραφετητικά κινήματα που βασίζονται σε συγκεκριμένες ταυτότητες (οι «γυναίκα», οι «ομοφυλόφιλοι», οι «μετανάστες», οι «διαφορετικοί») δεν έρχονται αντιμέτωπα με τον καπιταλισμό δεν πρόκειται ποτέ και να βάλουν ένα τέλος στην αδικία του και την ανισότητα που παράγει. Το να σε εκμεταλλεύονται άνθρωποι που σου μοιάζουν δεν είναι σε τίποτα καλύτερο από το να σε εκμεταλλεύονται κάποιοι άσχετοι από την «ειδική» σου ταυτότητα. Ακόμα και αν όλοι μας μπορούσαμε να έχουμε ίσες ευκαιρίες μέσα στον καπιταλισμό – πράγμα που θα σήμαινε πως η κυριαρχία και η εκμετάλλευση θα διαμοιράζονταν εξίσου πέρα από κριτήρια που έχουν να κάνουν με το φύλλο, την φυλή ή κάθε άλλο άξονα καταπίεσης,… και πάλι ο καπιταλισμός θα συνέχιζε να είναι καταπιεστικός.
Επίσης, οι μεταρρυθμίσεις της κυβέρνησης δεν θα θεραπεύσουν τον καπιταλισμό. Ίσως αντισταθμίσουν παροδικά τα αποτελέσματα αλλά η κοινωνική τάξη των «εχόντων και κατεχόντων» θα έχει πάντα την υπεροχή στον έλεγχο των δομών του κράτους προς όφελος των συμφερόντων της. Ακόμα και αν οι «αντικαπιταλιστές» κατάφερναν να κατακτήσουν τον κρατικό μηχανισμό και να εγκαθιδρύσουν μια καινούργια «λαμπρή» κυβέρνηση, το μόνο που θα κατάφερναν, στην καλύτερη, θα ήταν να ελέγξουν οι ίδιοι ένα μέρος του κεφαλαίου, μετατρέποντας τους εαυτούς τους στην νέα «λαμπρή» κεφαλαιοκρατική τάξη.
Οι κομμουνιστές έκαναν ακριβώς αυτό κατά την διάρκεια του 20ου αιώνα, με τα γνωστά καταστροφικά αποτελέσματα. Στην καλύτερη λοιπόν, οι κυβερνητικές λύσεις θα μπορούσαν να πασχίζουν για να πετύχουν το ιδανικό όπου ο καθένας θα αποκτούσε ένα μερίδιο ελέγχου διαμέσου του καταναγκαστικού κρατικού μηχανισμού. Όμως αυτό, ακόμα και αν ήταν εφικτό, θα ήταν ένα καινούργιο είδος κόλασης: ένα εξουσιαστικό σύστημα, …χωρίς εξουσιαστές.
Απ’ την άλλη, η «αυτοδιεύθυνση» και η «άμεση δημοκρατία» δεν αρκούν για να μας μεταφέρουν πέραν του καπιταλισμού. Ακόμα και χωρίς αφεντικά και κυβερνήτες, οι καπιταλιστικοί θεσμοί (όπως ο «μισθός», τα «χρήματα», το «εργοστάσιο», το «εμπόριο») θα συνέχιζαν να παράγουν τα ίδια αποτελέσματα εάν συνεχίζαμε να τους χρησιμοποιούμε έχοντας τις ίδιες επιδιώξεις με αυτές για τις οποίες σχεδιάστηκαν. Με ακριβώς τον ίδιο τρόπο είναι που οι κρατικοί μηχανισμοί συνεχίζουν να κυβερνούν χωρίς να χρειάζεται πλέον να κυβερνά κάποιος μονάρχης. Εάν καταλάβουμε τους χώρους δουλειάς και συνεχίσουμε να δουλεύουμε σε αυτούς, εάν συνεχίσουμε να πρέπει να αποκτάμε ότι χρειαζόμαστε διαμέσου της οικονομίας τότε θα συνεχίσουμε να βιώνουμε την ίδια αποξένωση από τους εαυτούς μας και όλο τον κόσμο γύρω μας.
Ακόμα και εν μέσω της καταστροφής, δεν υπάρχει καμία εγγύηση πως ο καπιταλισμός θα καταρρεύσει από μόνος του. Για περισσότερο από ενάμιση αιώνα οι Μαρξιστές έδιναν υποσχέσεις πως ο καπιταλισμός θα κατέρρεε όταν θα ωρίμαζαν οι κατάλληλες υλικές συνθήκες και όμως κάθε κρίση έκανε τον καπιταλισμό σταθερότερο παρά ποτέ.
Την επόμενη φορά που θα κινδυνεύει να καταρρεύσει ο καπιταλισμός θα πρέπει να αρπάξουμε την ευκαιρία ώστε να προβάλλουμε ένα διαφορετικό τρόπο ζωής. Είναι ξεκάθαρο πως δεν υπάρχει τρόπος να το αποφύγουμε: εάν επιθυμούμε μια ριζική αλλαγή θα πρέπει να καταργήσουμε την ατομική ιδιοκτησία κεφαλαίου. Αυτή δεν είναι μόνο μια οικονομική ή πολιτική μεταμόρφωση. Είναι επίσης μια κοινωνική και πολιτισμική αλλαγή. Δεν μπορεί να επιβληθεί από τα πάνω αλλά πρέπει να έρθει εις πέρας από μια μάζα κριτικά ικανή να υπεραμυνθεί του εαυτού της. Δεν μπορούμε να ξέρουμε εάν ο καπιταλισμός θα καταρρεύσει κατά την διάρκεια της ζωής μας, είμαστε όμως σίγουροι ότι θα καταρρεύσει.
Στο μεταξύ, μπορούμε να κάνουμε δημοφιλή τον αντικαπιταλισμό εγκαθιστώντας τον στην φαντασία της κοινωνίας σε αντίθεση με την παρούσα τάξη πραγμάτων. Με αυτό τον τρόπο οι άνθρωποι θα έλκονται όλο και λιγότερο από ρεφορμιστικά ή αντιδραστικά πολιτικά προγράμματα. Μπορούμε επίσης, με τις ιδέες και τις πράξεις μας να κλονίζουμε την πίστη του κόσμου στο καπιταλιστικό σύστημα, αποδεικνύοντας ότι ο καπιταλισμός δεν είναι ούτε ο καλύτερος, ούτε ο μοναδικός τρόπος να οργανώσουμε τις ζωές μας, και έτσι δεν πρέπει να στηριχθούμε πάνω του και ούτε να βασιστούμε σε αυτόν.
Ο καπιταλισμός είναι σαν τα μαγικά ξόρκια: μπορούμε να τον σπάσουμε.
ΣΥΝΕΧΙΣΕ ΝΑ ΑΝΑΝΕΩΝΕΙΣ ΤΙΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΤΑΚΤΙΚΕΣ ΣΟΥ
Για να ανακεφαλαιώνουμε: από τα πρώτα χρόνια της βιομηχανικής επανάστασης, οι άνθρωποι εκδήλωσαν μορφές αντίστασης βασισμένης στους κοινούς τους ρόλους μέσα στην διαδικασία της παραγωγής, οργανώνοντας συνδικάτα στους χώρους δουλειάς και σφυρηλατώντας ανατρεπτικές σχέσεις στις γειτονιές τους. Μετά τους συμβιβασμούς και την άνοδο των μισθών των εργατών των αρχών του 20ου αιώνα, το μέτωπο της αντίστασης μετατοπίστηκε στο πεδίο της κατανάλωσης, καθώς η αλλοτρίωση και η αποξένωση που προξενούσε η μαζική παραγωγή επέφερε μαζικές αναταραχές στην κοινωνία. Καθώς οι καταναλωτικές αγορές διαφοροποιήθηκαν μέσω της ποικιλίας, οι κοινωνίες αυτές παρήγαγαν όλο και πιο εξειδικευμένες υποκουλτούρες.
Σήμερα είμαστε διασπασμένοι χωρικά, κοινωνικά και πολιτισμικά, είμαστε όμως περισσότερο από ποτέ διασυνδεδεμένοι. Όποια και αν ήταν τα πλεονεκτήματα των παλαιότερων μορφών αγώνα, αυτοί έχουν φτάσει πλέον στα όρια τους. Αν και είναι ακόμα χρήσιμοι, είναι σίγουρο ότι δεν μπορούν να παράγουν κάτι καινούργιο. Δεν μπορούμε να αξιολογήσουμε τις νέες μορφές αγώνα με τα κριτήρια των παλαιών μορφών αλλά πρέπει να κρίνουμε τις νέες μορφές σύμφωνα με την ικανότητα τους να πραγματώνουν τις νέες ευκαιρίες.
Για παράδειγμα, στα τέλη του 20ου αιώνα, αναδείχθηκε ένα διεθνές κίνημα γύρω από τις διαδηλώσεις ενάντια στις συνόδους εμπορικών οργανισμών όπως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Αυτό που αναγορεύθηκε ως το «κίνημα της αντι-παγκοσμιοποίησης» από σοφολογιότατους απρόθυμους να μιλήσουν για «αντικαπιταλισμό», κατάφερε να μπλοκάρει ένα κύμα νέων καπιταλιστικών μεταρρυθμίσεων.
Διάφορες κριτικές από το ίδιο το αντικαπιταλιστικό στρατόπεδο ισχυρίστηκαν ότι αυτό το κίνημα που ακολουθούσε τις διάφορες συνόδους από χώρα σε χώρα απέτυχε να προκαλέσει μακροχρόνιους τοπικούς αγώνες και αυτό ήταν αλήθεια. Όμως σε μια εποχή κοσμοπολιτισμού και προσωρινότητας, οι διεθνείς κινητοποιήσεις εκμεταλλεύτηκαν αυτό που ούτως ή άλλως συνέβαινε ενώ οι τοπικοί αγώνες έπρεπε να παλέψουν ενάντια στο ρεύμα της εποχής τους. Με αυτό τον τρόπο οι διαδηλώσεις στις διεθνείς συναντήσεις κατάφεραν αυτό που ήταν αδύνατο πλέον για τα συνδικάτα, να εμποδίσουν τις επιχειρήσεις από το να επιβάλλουν ακόμα χειρότερες συνθήκες για τους εργαζομένους.
Το ίδιο αντιστοιχεί και για τις κριτικές που ισχυρίζονται ότι οι υποκουλτούρες απευθύνονται σε ένα περιορισμένο κομμάτι της κοινωνίας και με αυτό τον τρόπο αποκλείουν την αντίσταση σε στενές κοινωνικές ομάδες. Αν και είναι φανερό πως ένας τέτοιος ισχυρισμός είναι αληθείς, αυτό δεν μας απαντά γιατί τέτοιες προσπάθειες είναι τόσο επιτυχημένες τα τελευταία χρόνια, εν αντιθέσει με άλλες πρακτικές οργάνωσης.
Συγκεκριμένα, τα αντικαπιταλιστικά συνδικάτα βάσης ίσως καταφέρνουν να παίζουν ακόμα ένα σημαντικό ρόλο αντίστασης αλλά πρέπει να αναλύσουμε διεξοδικά τους λόγους για τους οποίους πολλοί άνθρωποι φτάνουν σε αυτά με προέλευση τις υποκουλτούρες στις οποίες ανήκουν και όχι την οργάνωση στους ίδιους τους εργασιακούς τους χώρους. Αναλύοντας αυτό το φαινόμενο θα έπρεπε να κατευθύνουμε ανάλογα και τις στρατηγικές οργάνωσης. Το ζήτημα δεν είναι να επιστρέψουμε στις δυνάμεις των παλιών τακτικών αλλά να υπερβούμε τις αδυναμίες των καινούργιων.
Στις Η.Π.Α. και την Ευρώπη φαίνετε ότι, ούτε η παραγωγή αλλά ούτε και η κατανάλωση μπορούν πλέον να δημιουργήσουν κοινωνικά σώματα ικανά να αντιληφθούν τους εαυτούς τους έξω από τα πλαίσια του καπιταλισμού. Εν αντιθέσει, και οι δύο αυτές κοινωνικές σχέσεις σχεδιάζονται και οργανώνονται έτσι ώστε να μην σχηματίζουν καν κάποιας μορφής κοινωνικό σώμα με συνοχή. Αυτό δεν είναι απαραίτητα κακό. Εάν θέλουμε να καταργήσουμε τον καπιταλισμό, ίσως πρέπει να αποδεσμευθούμε εντελώς από τους ρόλους που παίζουμε μέσα σε αυτόν και να μην αντιλαμβανόμαστε πλέον σύμφωνα με αυτούς τους εαυτούς μας.
Όμως με ποιόν άλλον τρόπο μπορούν να συναντηθούν και να ενωθούν οι άνθρωποι έτσι ώστε να αντισταθούν; Μοιάζει πως η επόμενη φάση των αγώνων θα επικεντρωθούν γύρω από το πεδίο της πληροφορίας. Όπως το βιομηχανικό σύστημα και ο χώρος του εργοστασίου παρήγαγε μαζικά μια ολόκληρη κοινωνική δομή συνάμα με τα μαζικά παραγόμενα υλικά αγαθά, έτσι και οι νέες κοινωνικές σχηματοποιήσεις παράγονται από τον τρόπο που ενημερωνόμαστε και πληροφορούμαστε.
Τώρα που το μεγαλύτερο κομμάτι της ανθρώπινης φυλής είναι άσχετο με την παραγωγή των περισσοτέρων πραγμάτων, το κύριο πράγμα που μας κρατά συνδεδεμένους με την υπάρχουσα κυρίαρχη τάξη πραγμάτων είναι ο τρόπος που αυτή δομεί τις αλληλοσυσχετίσεις μας και την αίσθηση που έχουμε για το τι είναι και τι δεν είναι εφικτό.
Τα νέα «συμμετοχικά» media κρατούν απασχολημένο έναν πλεονάζοντα και περιττό πλέον πληθυσμό καθώς οι άνθρωποι αυτοί ανταγωνίζονται απεγνωσμένα μεταξύ τους για λίγη προσοχή μέσα στο καπιταλιστικό σύστημα. Αυτή η διαδικασία ελέγχει με ιδιαίτερη λεπτότητα όλα όσα μπορούμε να φανταστούμε. Το να πολεμήσουμε μέσα στο πεδίο της πληροφορίας δεν σημαίνει μόνο να μπλοκάρουμε συγκεκριμένες ιστοσελίδες, όπως έκανε το αποκεντρωμένο δίκτυο των Anonymous σαν απάντηση στο κλείσιμο του Wikileaks.
Αυτό το πεδίο επεκτείνετε πολύ πιο πέρα από το διαδίκτυο και τα κινητά τηλέφωνα σε όλων των ειδών τις δομές μέσω των οποίων οι άνθρωποι από κοινού κατασκευάζουν τις αντιλήψεις τους για την πραγματικότητα.
Οι γλώσσες και τα συστήματα μέσω των οποίων η ανθρωπότητα προσδίδει νοήματα και χαρακτηριστικά στην πραγματικότητα βρίσκονται στην εποχή μας σε διακύβευμα.
Πρέπει να δημιουργήσουμε νέες συνδέσεις ανάμεσα στους ανθρώπους, νέα κοινωνικά δίκτυα μέσω των οποίων θα ρέει η πληροφορία και οι άνθρωποι θα ανταποκρίνονται στον κόσμο που βρίσκεται γύρω τους. Όσο περισσότερο αυτά τα δίκτυα εκτείνονται εκτός διαδικτύου, τόσες περισσότερες πιθανότητες έχουμε να τα διατηρήσουμε υπό τον έλεγχο μας.
Αυτό ίσως να μοιάζει σαν ένας αγώνας οπισθοχώρησης. Ο καπιταλισμός έχει ήδη κατακτήσει όλο τον πλανήτη και εμείς πολεμάμε από τα τελευταία οχυρά που μας έχουν μείνει: τους νοητικούς μας χώρους και τις κοινωνικές μας σχέσεις.
Όμως, μέσα από κάθε αγώνα αμφισβητείται το σύνολο του καπιταλιστικού συστήματος. Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία, τώρα που οι νέες μορφές αυτοοργάνωσης διαδικτυώνονται σχεδόν στιγμιαία. Υπό αυτή την λογική, σπίθες αντίστασης μπορούν να υπερβούν τα όρια του ακτιβισμού ενώ υποκουλτούρες να γίνουν καταλύτες για ολόκληρες εξεγέρσεις.
Καθώς ολοκληρωνόταν αυτό το κείμενο εξεγέρσεις ξέσπασαν στην Τυνησία, την Αίγυπτο και άλλα μέρη της Μέσης Ανατολής. Μια νέα γενιά αποδυναμωμένη, ξεριζωμένη και όμως συνδεδεμένη μέσω της χρήσης των νέων τεχνολογιών προξένησε ένα κύμα εξεγέρσεων χωρίς κεντρική ηγεσία. Αυτό το κύμα ξεκίνησε στο κοινωνικό περιθώριο, η υπόλοιπη κοινωνία όμως το πλαισίωσε γρήγορα, μόλις αντιλήφθηκε ότι είχε έστω και τις ελάχιστες νικηφόρες πιθανότητες. Σαν απάντηση, η Αιγυπτιακή κυβέρνηση έκοψε τις συνδέσεις του διαδικτύου και των κινητών τηλεφώνων με αποτέλεσμα ο πληθυσμός να εξαγριωθεί ακόμα περισσότερο. Αυτή η εξέγερση δεν πήρε ακόμα αντικαπιταλιστική μορφή, όμως μας προσφέρει ένα παράδειγμα για το τί ίσως συνεπάγεται μια αντικαπιταλιστική επανάσταση και πόσο κεντρικής σημασίας θα είναι για οποιαδήποτε μεγάλη εξέγερση στο μέλλον οι τεχνολογίες επικοινωνιών και τα κοινωνικά δίκτυα.
Στο μέλλον, κατά πάσα πιθανότητα θα δούμε κυβερνήσεις να προσπαθούν να διαμορφώσουν με τέτοιο τρόπο την αρχιτεκτονική των επικοινωνιών ώστε δεν θα είναι πλέον απαραίτητο να μπλοκάρουν το διαδίκτυο. Επιχειρηματικοί όμιλοι όπως η Google θα κατευθύνουν με αδιόρατες κινήσεις την ροή της προσοχής προς συγκεκριμένες πλευρές προωθώντας συγκεκριμένες μορφές διαμαρτυρίας και εξαφανίζοντας κάποιες άλλες.
Το κατά πόσο μπορούμε να διατηρήσουμε κανάλια ανοιχτά για την ελεύθερη επικοινωνία θα καθορίσει τις προοπτικές απελευθέρωσης.
ΠΟΛΕΜΗΣΕ ΑΠΟ ΤΗΝ ΘΕΣΗ ΣΟΥ
Όποια και αν είναι η θέση σου στην πυραμίδα – είτε είσαι μαθητής λυκείου, εποχιακός υπάλληλος ή πλήρως ασφαλισμένος εργάτης, δικηγόρος, άνεργος, φοιτητής ή άστεγος – μπορείς να πολεμήσεις από εκεί ακριβώς που βρίσκεσαι. Είναι σίγουρο ότι θα είσαι πολύ πιο αποτελεσματικός να αντιμετωπίσεις όλα όσα σε προσβάλλουν προσωπικά εκεί που τα βιώνεις άμεσα στο πεδίο που γνωρίζεις καλύτερα.
Απ’ την στιγμή που οι ζωές μας στο σύνολο τους έχουν αποικιστεί από τον καπιταλισμό, πρέπει να πάρουμε τους ρόλους που μας επιβλήθηκαν σαν το σημείο εκκίνησης της αντίστασης μας. Είναι εύκολο να περιορίσουμε την αντίσταση στον ελεύθερο χρόνο μας, να γίνει κάτι συμπληρωματικό – μια συνέλευση χωμένη στις ώρες μετά το τέλος της εργάσιμης μέρας, ένα τσιρότο για τις πληγές της καθημερινότητας. Αυτό ανταποκρίνεται με την τάση να πολεμάμε για λόγους πολλές φορές άσχετους με την καθημερινή μας ζωή.
Το πλεονέκτημα του συνδικαλιστικού μοντέλου είναι ότι παίρνει το καθεστώς που επιβάλλεται καθημερινά στους εργάτες και το μετατρέπει σε ένα χώρο οργάνωσης και αντιπαράθεσης. Εάν όμως ένα συμβιβασμένο συνδικάτο στον χώρο εργασίας σου δεν ικανοποιεί τις προθέσεις σου, τότε μάλλον θα πρέπει να πειραματιστείς με άλλους τρόπους: μια ομάδα αυτοάμυνας, μια σπείρα ληστών ή μια μυστική κοινότητα για την επαναστατική συνειδητοποίηση.
Ο καπιταλισμός δεν είναι κάτι που συμβαίνει μόνο στους χώρους δουλειάς- μπορούμε να κάνουμε άπειρες πράξεις αντίστασης όπως να υπερασπιστούμε τους γείτονες μας που αντιμετωπίζουν εξώσεις, να καταλάβουμε τα άδεια σπίτια, να ξεζουμίσουμε τους δανειστές μας μέχρι να χρεοκοπήσουν.
Οι συλλογικές μορφές αντίστασης είναι πιο δύσκολες στα πεδία της κατανάλωσης από ότι
στα πεδία της παραγωγής και όμως είναι πιθανές: πάρε χώρους και χρησιμοποίησε τους για δημόσια ελεύθερα αυτοργανωμένα γεγονότα, πήγαινε ομαδικά σε μια πανάκριβη συναυλία, θέατρο ή σινεμά και επέβαλλε την είσοδο χωρίς εισιτήριο για όλους ή σε ένα μεγάλο σουπερ-μάρκετ και αρνηθείτε όλοι μαζί να πληρώσετε στην έξοδο. Όσο περισσότερο οι ζωές μας θα βασίζονται στην αντίσταση και όχι στην υπακοή τόσο πιο άφοβοι θα γινόμαστε καθώς αγωνιζόμαστε.
Ένας άλλος ρόλος που θα πρέπει να αρνηθούμε είναι αυτός του αποκλεισμένου. Δεν είναι απαραίτητο να εργάζεσαι στα μέσα παραγωγής για να είσαι ο αρμόδιος να τα μπλοκάρεις, με τον ίδιο τρόπο που δεν είναι απαραίτητο να κατοικείς σε έναν εμπορικό δρόμο για να είσαι ο αρμόδιος να τον λεηλατήσεις. Καθώς όλο και περισσότεροι άνθρωποι οδηγούνται στο περιθώριο, ο ρόλος που οι περιθωριοποιημένοι έχουν να παίξουν στην αντίσταση γίνεται όλο και πιο κεντρικής σημασίας.
Όπως λένε σε όλα τα ομαδικά αθλήματα: «παίξε από την θέση σου». Προώθησε πόρους, επινοήσεις και πληροφορίες σε όσους μπορούν να τις χρησιμοποιήσουν ακόμα πιο επιδραστικά από εσένα. Όταν οι άνθρωποι παίρνουν «στα σοβαρά» τον αγώνα τους ενάντια στον καπιταλισμό τείνουν να απομακρύνονται από τις θέσεις που είχαν στην προηγούμενη ζωή τους μέσα σε αυτόν – παραιτούνται από δουλειές, παρατάνε το σχολείο, παύουν να συμμετάσχουν σε διάφορες διαδικασίες και συνήθως αρέσκονται περισσότερο να της αρνούνται, να τις διακόπτουν ή άλλες να τις εμποδίζουν να συμβούν.
Αυτό βολεύει μια χαρά τους καπιταλιστές – καθώς μια από τις λειτουργίες όλου αυτού του «πλεονάζοντος και άχρηστου» πληθυσμού είναι να συμπεριλαμβάνει όλους όσους θα προξενούσαν προβλήματα… εάν μπορούσαν να κάνουν κάτι τέτοιο. Είναι πολύ καλύτερα να γίνουμε επιθετικοί, προσβλητικοί, πραγματικά δυσάρεστοι… Μην παραιτείσαι από την δουλειά σου, περίμενε μέχρι τα αφεντικά να εκφράσουν την αδυναμία τους και τότε πέρνα σε απεργία καλώντας τους πάντες να συμμετάσχουνε σε αυτήν. Μην παρατάς το σχολείο σου για να πάρεις μέρος σε κάποιο αφηρημένο πολιτικό αγώνα – οργάνωσε την κατάληψη του σχολείου σου, μετέτρεψε τις επιθυμίες σου σε ζωντανά αντι-ιεραρχικά μαθήματα αυτομόρφωσης, φτιάξε μια αντικαθεστωτική ομάδα μέσα στην σχολή σου. Όταν σε απολύσουν ή σε αποβάλλουν τότε θα είσαι έτοιμος να κάνεις το επόμενο βήμα στην ζωή σου, όποιο και αν αποφασίσεις να είναι αυτό.
Στον καπιταλισμό δεν υπάρχει ηθικό βαρόμετρο. Δεν είναι σε τίποτα πιο ηθικό το να βρίσκεσαι χαμηλότερα στην πυραμίδα. Το να έχεις ήσυχη την συνείδηση σου δεν μας ωφελεί σε τίποτα πραγματικά. Για αυτό τον λόγο – άσε τους άλλους να παίζουν από την θέση τους και μην χάνεις την δύναμη σου κατακρίνοντας τους. Ακόμα και οι δικηγόροι και οι διδάκτορες πανεπιστημίου μπορούν να παίξουν κάποιο ρόλο στην αντίσταση, εάν μπορούν να υπερνικήσουν τους φόβους τους. Δεν κερδίζουμε τίποτα από ηθικολόγους που κοκορεύονται. Το ζήτημα δεν είναι να είσαι σωστός αλλά να είσαι επικίνδυνος.
Όταν χωριζόμαστε σε αντίπαλες και ανταγωνιστικές φράξιες σώζουμε τους καπιταλιστές από τον κόπο που είναι υποχρεωμένοι να καταβάλλουν για να μας διαιρέσουν και να μας διασπάσουν. Κάθε θέση στην καπιταλιστική πυραμίδα είναι ένας συμβιβασμός- επέλεξε όμως προσεχτικά ποιος θα είναι ο δικός σου συμβιβασμός. Η θέση που καταλαμβάνεις στην πυραμίδα θα καθορίσει τα βιώματα σου, τις εμπειρίες σου, την ταυτότητα σου και αναπόφευκτα θα διαμορφώσει τα ενδιαφέροντα σου. Ο τρόπος που αποκτάς τα «προς το ζην» θα σχηματοποιήσει τις αξίες σου και την αντίληψη σου για την «φύση του ανθρώπου». Εάν για παράδειγμα, ξαφνικά βρισκόσουν σε μια υψηλόβαθμη θέση ενός αριστερού κόμματος ή μιας καλά χρηματοδοτούμενης Μη-Κυβερνητικής Οργάνωσης, είναι φυσικό σταδιακά να έχανες την επαφή σου με τους υπόλοιπους ανθρώπους που βρίσκονται σε λιγότερο προνομιακές θέσεις και έτσι απλά θα έχανες την πίστη σου σε αυτούς – πιστεύοντας πως όλοι οι άλλοι «δεν έχουν ιδέα για το πώς γίνονται τα πράγματα».
Πολέμησε στο πλάι με όλους όσους έχουν τις καλύτερες προθέσεις στην καρδιά τους, αλλά μην σκέφτεσαι την αντίσταση σαν κάτι που κάνεις στην θέση τους ή εκ μέρους τους.
Ξέχασε την πιθανότητα να εντοπίσεις απόλυτα την «πιο επαναστατική κοινωνική τάξη» ή να βρεις κάποιους σε χειρότερη θέση από εσένα για να γίνεις «σύμμαχος» τους. Εάν δεν αισθάνεσαι τους αγώνες των άλλων σαν δικούς σου αγώνες τότε μάλλον θα είσαι ασταθής σύμμαχος τους. Η καλύτερη βοήθεια που μπορείς να προσφέρεις σε όλους τους άλλους είναι να γίνεις μια απειλή για τις δομές εξουσίας, δείχνοντας ότι ο καθένας στην πυραμίδα έχει κίνητρα και συμφέρον να αγωνιστεί και να αρνηθεί τα προνόμια του!… Για αυτό φυσικά δεν πρέπει να παίρνεις τα προνόμια σου ως δεδομένα…. Άλλωστε το να αρνηθείς τον ρόλο σου σημαίνει να αρνηθείς τα προνόμια σου…
Για παράδειγμα οι «λευκοί / νόμιμοι» διαδηλωτές δεν γίνονται ποτέ πραγματικά απειλητικοί για τις λειτουργίες του καπιταλισμού παρά μόνο όταν φέρνουν την αστυνομία στο σημείο να τους χειριστεί όπως τους «μετανάστες / τους μαύρους / τους λαθραίους / τους παραβάτες του νόμου».
Όμως είναι σίγουρο ότι εσύ ο ίδιος θα είσαι πολύ πιο επιδραστικός κάνοντας αυτούς που είναι σαν εσένα να εξεγερθούν παρά όντας ένα στρατιωτάκι στον αγώνα κάποιων άλλων, άσχετων με την ζωή σου. Ό,τι είναι αυτό που σε έκανε να ξεπεράσεις τα όρια σου, κάνε τα πάντα ώστε να βοηθήσει και τους άλλους που είναι σαν εσένα να φτάσουν στο ίδιο σημείο.
Το νόημα σε όλα αυτά δεν είναι να πάρουμε μια μικρή εκδίκηση ή να αποκτήσουμε πλεονεκτήματα που δεν θα είχαμε με άλλο τρόπο στα πλαίσια της οικονομίας. Πάνω από όλα, το νόημα είναι να δημιουργήσουμε σχέσεις, διασυνδέσεις, να επεκτείνουμε τους δεσμούς μας και τις ικανότητες μας.
Ξεκίνα με λίγους φίλους, με όσους ανθρώπους εμπιστεύεσαι. Συνήθισε στην ιδέα να συναντιέσαι με άλλους έχοντας ένα κοινό σχέδιο που θα καταφέρνετε να το φέρνετε εις πέρας. Μάθε τον εαυτό σου να αντιδρά σε όσα τον εξοργίζουν ή τον θλίβουν. Μάθε να είσαι ανυπάκουος. Καθώς θα συναντάς στον δρόμο σου και άλλους ανθρώπους που πράττουν με τον ίδιο τρόπο θα δημιουργούνται δίκτυα με τα οποία θα μπορείτε μαζί να περάσετε σε δράση. Από την στιγμή που κάποιοι άνθρωποι δουν ότι κάτι άλλο είναι πραγματικά εφικτό, ξαφνικά αρχίζουν να παίρνουν αποφάσεις από άλλη οπτική γωνία και οι κινήσεις τους αλλάζουν περιεχόμενο. Σε περιόδους κοινωνικής και πολιτικής αναστάτωσης μπορούμε να θέτουμε παραδείγματα για το τι σημαίνει και πως μοιάζει να αντιστέκεσαι, όταν τα πράγματα θερμαίνονται τότε όλα αυτά αναφλέγονται!…
ΔΙΕΔΩΣΕ ΑΦΗΓΗΣΕΙΣ ΠΟΥ ΠΡΟΣΦΕΡΟΥΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΝΟΜΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΞΕΓΕΡΣΗ
Όλοι θέλουνε τα πράγματα να πάρουν μιαν άλλη τροπή, να είναι διαφορετικά, αλλά κανένας δεν είναι σίγουρος για το τί πρέπει να κάνει για να γίνει αυτό. Ακόμα και αυτοί που αποφασίζουν να πάρουν μέρος στην επίθεση και τις συγκρούσεις δεν μπορούν να είναι σίγουροι από πού να ξεκινήσουν και ούτε είναι σίγουροι για τον τρόπο με τον οποίο οι υπόλοιποι γύρω τους θα πλαισιώσουν τις προσπάθειες τους. Για αυτό τον λόγο είναι τόσο σημαντικό όταν κάτι συμβαίνει και δίνει στους ανθρώπους μια κοινή αφετηρία.
Όταν ο 15χρονος Αλέξης Γρηγορόπουλος δολοφονήθηκε από την αστυνομία το Δεκέμβρη του 2008 ξέσπασε εξέγερση σε ολόκληρη την Ελλάδα. Τον Νοέμβριο του 2010 δεκάδες χιλιάδες κόσμου διαδήλωσαν στην Μεγάλη Βρετανία ενάντια σε ένα νέο νόμο που αύξανε δραματικά τα δίδακτρα των πανεπιστημίων. Και στα δύο αυτές περιπτώσεις οι ριζοσπάστες είχαν τελικά μια άμεση αφήγηση που διαπερνούσε τις πολιτισμικές και πολιτικές γραμμές και έπειθε τον γενικό πληθυσμό. Με αυτό τον τρόπο, νομιμοποιήθηκαν κοινωνικά μορφές αντίστασης στις οποίες τα υποκείμενα που συμμετείχαν, θα ήταν αδύνατο να φανταστούν τους εαυτούς τους να συμμετάσχουνε σε αυτά λίγο καιρό πριν ξεκινήσουν τα συγκεκριμένα γεγονότα.
Συνήθως αυτά τα σημεία αφετηρίας είναι σημεία αντίδρασης, ανταπαντήσεις σε μια νέα αδικία που ξεπερνά ακόμα και το επίπεδο κακομεταχείρισης που οι άνθρωποι είχαν καταντήσει να θεωρούνε ανεκτό. Είναι εύκολο για τους ανθρώπους να συμφωνήσουν ότι αντιμάχονται όλοι μαζί καινούργια εξόφθαλμα εγκλήματα, όμως είναι πολύ δύσκολο για αυτούς τους ίδιους να φανταστούν μια θετική εναλλακτική. Η νομιμότητα είναι με τέτοιο τρόπο κοινωνικά κατασκευασμένη ώστε οι άνθρωποι που αντιστέκονται να βρίσκονται πάντοτε εκτός αυτής, με τον ίδιο τρόπο που οι αποκλεισμένοι, για παράδειγμα, δεν μπορούν να επικαλεστούν καμία κυριότητα νομιμότητας για να υπερασπιστούν τα δικαιώματα τους. Μπορείς να αντιμετωπίσεις αυτά τα εμπόδια μόνο προπαγανδίζοντας αφηγήσεις που πηγαίνουν πολύ βαθύτερα από «το παράπτωμα ενός τυχαίου αστυνομικού» ή «την αδικία μιας συγκεκριμένης νομοθεσίας», προβάλλοντας πιο ριζοσπαστικές κριτικές του συστήματος και αναδεικνύοντας οράματα που έχουν την δύναμη να μεταμορφώνουν καταστάσεις.
Έπειτα φυσικά, πρέπει να πράξεις σύμφωνα με αυτές τις αφηγήσεις. Οι ιδέες δεν έχουν καμία δύναμη μέχρι την στιγμή που οι άνθρωποι βλέπουν κάποιους να συμπεριφέρονται σαν να είναι πραγματικές.
Ψάξε για αδύναμα σημεία και λάθη στην διάταξη των σύγχρονων σχηματισμών της εξουσίας. Η εξουσία διαχέεται ακανόνιστα στις μέρες μας και χρησιμοποιώντας επίσης πολλών ειδών «συναλλαγές» – χρήματα, έλεγχος της προσοχής, κοινωνική απόρριψη. Όλα αυτά, δεν είναι ισάξια μεταξύ τους και δεν δρουν σύμφωνα με τους ίδιους νόμους. Στις επερχόμενες συγκρούσεις κάποια κενά στην διάταξη της κυριαρχίας θα προκύψουν (και θα προσφέρουν ευκαιρίες που θα πρέπει να αρπάξουμε) από τις εντάσεις που θα δημιουργηθούν ανάμεσα σε όλα αυτά τα διαφορετικά είδη «συναλλαγής».
ΒΡΕΣ ΤΡΟΠΟΥΣ ΝΑ ΑΓΩΝΙΖΕΣΑΙ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΤΗΝ ΔΥΝΑΜΗ ΝΑ ΕΞΑΠΛΩΝΟΝΤΑΙ
Με ποιο τρόπο μια μορφή αντίστασης μπορεί να διαχυθεί ή να συνεισφέρει σε άλλες μορφές αντίστασης; Αυτό ίσως αποδειχθεί καθοριστικό για την επιδραστικότητα που μπορεί να έχει τελικά η συγκεκριμένη μορφή αγώνα. Η πιο αποφασιστικής σημασίας πλευρά μιας πράξης που αψηφά τους νόμους και προκαλεί την κανονικότητα είναι η συσχέτιση της με άλλες αντίστοιχες πράξεις.
Όσοι αγωνίζονται ενάντια στους καταναγκασμούς που επιβάλλει ο καπιταλισμός πρέπει να μπορούν να αναγνωρίζουν και να δημιουργούν μέτωπα με όλους τους άλλους που επίσης αγωνίζονται. Εάν δεν κάνουν κάτι προς αυτή την κατεύθυνση τότε όσο ικανοί και επιδραστικοί και αν είναι, οι καπιταλιστές θα τους εξουδετερώσουν χρεώνοντας τα αιτήματα τους εις βάρος κάποιον άλλων. Στην καλύτερη, αυτό που θα καταφέρουν είναι να πάρουν την θέση της προηγούμενης κυρίαρχης τάξης χωρίς να αλλάξουν σε τίποτα το σύστημα.
Δεν μπορείς άλλωστε να μετρήσεις την ισχύ μιας εξέγερσης με τον ίδιο τρόπο που μετράς την δύναμη ενός αστυνομικού τμήματος. Η δύναμη μιας εξέγερσης είναι κοινωνική, δεν είναι στρατιωτική. Το ζήτημα είναι πόσο μεταδοτική είναι, πόσο ευρέως απλώνεται στον γενικότερο πληθυσμό, σε πιο βαθμό μεταμορφώνει τις σχέσεις και τους συσχετισμούς.
Οι λαϊκοί ξεσηκωμοί μπορούν να θριαμβεύουν απέναντι σε πολύ καλά εξοπλισμένους στρατούς εάν διατηρήσουν τον παλλαϊκό και δημοφιλή χαρακτήρα τους. Από την στιγμή όμως που καθοριστούν οι αντιμαχόμενες πλευρές και προσδιοριστούν τα όρια της αντίληψης και τα πεδία δράσης, πλέον γίνεται πολύ ασφαλές για τους κυβερνήτες να βασιστούν για άλλη μια φορά στην απάνθρωπη δύναμη τους.
Επομένως, μην αφήνεις τους εχθρούς σου να σε απομονώσουν από όσους είναι σαν εσένα, μην βάζεις τον εαυτό σου σε καραντίνα, ζώντας αποκλεισμένος στα γκέτο μιας υποκουλτούρας, μην αφήνεις τους υπόλοιπους ριζοσπάστες να σου επιβάλλουν δυσνόητα ιδεολογικά σημεία αναφοράς που το μόνο που κάνουν είναι να δυσχεραίνουν την επαφή σου με την ευρύτερη κοινωνία.
Αυτό που πραγματικά επιτελεί την κοινωνική αλλαγή δεν είναι τα «κινήματα» αλλά η μεταδοτική και μολυσματική δύναμη του μεταμορφωτικού παραδείγματος. Αυτό σημαίνει ότι οι άνθρωποι που βρίσκονται μέσα στην έξαψη της μεταμόρφωσης τους είναι πολύ περισσότερο απειλητικοί και έχουν πολύ περισσότερα να προσφέρουν στην υπόθεση της επανάστασης από αυτούς τους αγωνιστές που δεν άλλαξαν σε τίποτα τα τελευταία τριάντα χρόνια. Οι πρώτοι ίσως δεν έχουν ακόμα εμβαθύνει στην πολιτική και την στρατηγική τακτική, όμως η ασυνέπεια, η αντιφατικότητα και η αδεξιότητα τους εξισορροπείται από την ευελιξία τους, την εφευρετικότητα τους, την ορμητικότητα και την αισιοδοξία τους όπως επίσης και από τον ευρύ κύκλο σχέσεων που διατηρούν με ανθρώπους που δεν έχουν ακόμα πάρει θέση σε καμιά από τις αντιμαχόμενες πλευρές.
Από την στιγμή που οι νέες τους ταυτότητες σαν ριζοσπάστες θα έχουν αποκρυσταλλωθεί, ο ρόλος που θα έχουν να παίξουν στις κοινωνικές αναταραχές θα είναι όλο και λιγότερο δυναμικός. Μπορούν να συγκρουστούν, ίσως και με όλο και μεγαλύτερη εξειδίκευση, πάντα όμως από μια προκαθορισμένη θέση.
ΒΡΕΣ ΤΡΟΠΟΥΣ ΝΑ ΑΓΩΝΙΖΕΣΑΙ ΠΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΝ ΔΙΕΞΟΔΟΥΣ ΠΕΡΑΝ ΤΟΥ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΠΡΟΣΦΕΡΟΥΝ ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΣΕ ΝΕΟΥΣ ΠΟΡΟΥΣ.
Όταν πρέπει να αξιολογήσουμε μια τακτική ή μια στρατηγική τότε μια από τις σημαντικότερες ερωτήσεις που έχουμε να απαντήσουμε είναι κατά πόσο αυτός ο τρόπος ή αυτό το σχέδιο εξασφαλίζει περισσότερες ευκαιρίες και πρόσβαση σε νέους πόρους.
Μερικές φορές είναι καλύτερα να χάσεις κάποια πράγματα για να πετύχεις ένα συγκεκριμένο στόχο, όμως εάν αυτό συμβεί σε υπερβολικό βαθμό τότε είναι δύσκολο να επανέλθεις.
Πολλά σχέδια τελικά βουλιάζουν επειδή αποτυγχάνουν να αναπληρώσουν τους πόρους που επενδύθηκαν σε αυτά: δεν μπορείς να συνεχίζεις επ’ άπειρον έναν εξαντλητικό αγώνα χωρίς να αναπληρώνεις με κάποιο τρόπο όλα αυτά που απαιτήθηκαν για να φτάσεις ως εδώ.
Από την άλλη ακόμα και αν ένας αγώνας διασφαλίζει τους απαραίτητους πόρους, είναι το ίδιο σημαντικό να αναρωτηθούμε με ποιο τρόπο τους κάνει προσβάσιμους και πως αυτοί κυκλοφορούν. Εάν δεν θέλουμε να αναπαράγουμε τις καπιταλιστικές σχέσεις ιδιοκτησίας, πρέπει να καλύπτουμε τις υλικές μας ανάγκες με τρόπους που δημιουργούν αγαθά με εντελώς διαφορετικές σχέσεις. Η αντίσταση είναι «αντικαπιταλιστική» στον βαθμό που εγκαθιστά άμεσα αντικαπιταλιστικές σχέσεις. Εάν οι δομές που δημιουργούμε και οι πόροι που αρπάζουμε συνεχίζουν να λειτουργούν μέσα στο πλαίσιο αναφοράς της ατομικής ιδιοκτησίας είναι λογικό να ανακύπτουν και μέσα στους κύκλους μας οι ίδιες σχέσεις που χαρακτηρίζουν την καπιταλιστική οικονομία.
Δημιουργώντας νέες υποδομές μπορούμε να εκφράσουμε ένα διαφορετικό τρόπο για να ζούμε και να αγωνιζόμαστε δίνοντας στους ανθρώπους πραγματικούς λόγους για να αφιερωθούν σε αυτούς τους αγώνες. Κάτι τέτοιο είναι προκλητικό και δύσκολο όταν υπάρχει τόσο μεγάλη πίεση προς την κατεύθυνση της ιδιωτικοποίησης των πάντων όμως σε εποχές όπου ο καπιταλιστικός έλεγχος διαρρηγνύεται αυτό γίνεται ευκολότερο.
Πρέπει να είμαστε έτοιμοι να αρπάξουμε κάθε πιθανή ευκαιρία για να εγκαταστήσουμε μορφές πλούτου που μπορούν να είναι κοινές για όλους.
Η πειρατεία, ας πούμε, ήταν τόσο δραστική πριν από τέσσερις αιώνες επειδή ήταν αρκετά εύκολο για τους ναυτικούς να εκθρονίζουν τους διοικητές τους και να καταλαμβάνουν τα καράβια στην σχετική ασφάλεια των μεγάλων θαλασσών. Το καράβι αντιπροσώπευε μια μινιατούρα της κοινωνίας, πολύ μακριά όμως από τον έλεγχο των ενόπλων δυνάμεων που διατηρούσαν την εύθραυστη ισορροπία της κυριαρχίας στην στεριά. Αμέσως μόλις στασιάζανε οι ναύτες, η πρώτη τους δουλειά ήταν να συντάξουνε νέους όρους κοινής συμφωνίας συλλογικοποιώντας τα πάντα στο καράβι πριν εξαπολύσουν πόλεμο ενάντια στο καθεστώς της εποχής τους.
Αυτός ο τρόπος εξέγερσης μπορούσε να διαδοθεί με κυτταρική διαίρεση καθώς το ένα πλήρωμα χωριζότανε σε δύο ομάδες όταν με μια επόμενη επίθεση οι πειρατές αρπάζανε κάποιο καινούργιο καράβι και απελευθέρωναν το πλήρωμα ή μέσω της μεταδοτικότητας, όταν ένας ναυτικός που υπήρξε πειρατής στο παρελθόν έμπαινε στο πλήρωμα κάποιου πλοίου ή μέσω της φήμης όταν οι ναύτες κάποιου πλοίου μάθαιναν για τις πειρατικές εξεγέρσεις και αποφάσιζαν να τις κάνουν πράξη για τους εαυτούς τους.
Ποιες τοποθεσίες θα μπορούσαν στην εποχή μας να παίξουν τον ρόλο που έπαιξαν κάποτε τα πειρατικά καράβια; Ποιοι είναι οι χώροι και οι πόροι που μπορούμε να αρπάξουμε και να τους στρέψουμε ενάντια σε μια κοινωνία βασισμένη στην ατομική ιδιοκτησία;
Επιπροσθέτως, για να συλλογικοποιήσουμε άμεσα την πρόσβαση στους ανάλογους πόρους χρειαζόμαστε μορφές αγώνα που να εγγυούνται την αναδιανομή της ίδιας της εξουσίας.
Οι εξεγερμένες κοινότητες, για να προστατεύουν τους εαυτούς τους από τους εξωτερικούς εχθρούς και τους σφετεριστές της εξουσίας στο εσωτερικό, πρέπει να εγκαθιδρύουν πολύμορφες δομές επιρροής που θα υπονομεύουν διαρκώς την ανάδυση νέων ιεραρχιών.
Δεν υπάρχει κάποιος σύντομος παράδρομος για την ελευθερία. Όπως τα πολιτικά κόμματα, έτσι και οι διαφόρων ειδών ηγέτες δεν μπορούν να μας εξασφαλίσουν την ελευθερία, μπορούν μόνο να την πάρουν από τα χέρια μας. Εάν δεν είμαστε πολύ προσεχτικοί, μπορεί να καταφέρουμε να ανατρέψουμε όλες τις κυβερνήσεις του κόσμου και να καταλάβουμε όλους τους εργασιακούς χώρους χωρίς τελικά να έχουμε κάνει ούτε ένα βήμα ώστε να πάρουμε στα χέρια μας το ίδιο μας το πεπρωμένο.
Σε βάθος χρόνου, το ζήτημα δεν είναι να είμαστε βέβαιοι ότι τα πράγματα θα διανέμονται εξίσου σε όλους αλλά να εγκαταστήσουμε μια σχέση προς όλα τα υλικά αγαθά που θα μας επιτρέπει να συνειδητοποιούμε τις ικανότητες μας σύμφωνα με τον τρόπο που μας ταιριάζει και μας αναλογεί.
Πρέπει να σταματήσουμε να σχετιζόμαστε με τους εαυτούς μας και με τους άλλους γύρω μας σύμφωνα με τους ρόλους που διατηρούμε στην καπιταλιστική κοινωνία και να δημιουργήσουμε πραγματικά νέες αντιλήψεις για το τι μπορεί να είναι η ζωή μας.
ΔΕΙΞ’ΤΟΥΣ ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΑΦΕΝΤΙΚΟ: ΚΑΝΕΝΑΣ!
ΝΑ ΕΙΣΑΙ ΕΤΟΙΜΟΣ ΓΙΑ ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΙΟΥΣ ΑΓΩΝΕΣ.
Ίσως δεν είναι πραγματικά εμφανές το πότε θα αλλάξουνε τα πράγματα. Το σίγουρο είναι ότι όσο πιο ασταθής και εύθραυστη θα γίνεται η παλαιά τάξη πραγμάτων, θα επιβάλει την μονιμότητα της με όλο και πιο επιθετικούς και βίαιους τρόπους. Ένα καθεστώς που ουσιαστικά δεν επιτρέπει στον εαυτό του να δείξει τις αδυναμίες του θα αποφύγει με κάθε κόστος να συμβιβαστεί. Υπό αυτή την λογική, ίσως να είναι αδύνατο να επιτύχουμε μεσοπρόθεσμους στόχους.
Η αντίσταση ίσως να μοιάζει ανεπιτυχής, αναποτελεσματική και όλο και πιο «παράλογη» μέχρι την στιγμή που τελικά θα φτάσει σε ένα πραγματικά κρίσιμό σημείο.
Αυτό μας επιβάλλει να εστιάσουμε πολύ περισσότερο στο περιεχόμενο της αντίστασης παρά στην άμεση αποτελεσματικότητα της, να δημιουργήσουμε νέους τρόπους συσχέτισης των ανθρώπων και νέους τρόπους να σχετιζόμαστε με τα υλικά αγαθά, να εκφράσουμε νέες αξίες που θα διερευνούν κατευθύνσεις πέραν του καπιταλισμού. Το ζήτημα δεν είναι εάν θα επιτύχουμε κάποια υποτιθέμενα αιτήματα – το ζήτημα είναι να αναδείξουμε νέους τρόπους να αγωνίζεσαι, νέες ακυβερνησίες
Καθώς η εργασία γίνεται όλο και πιο προσωρινή και κυλά παντού γύρω από τον κόσμο, καθώς επεκτείνετε σε κάθε πλευρά της ζωής μας, οι εργατικοί αγώνες ίσως να πρέπει να συμπεριλάβουν και αγώνες σε χώρους, μέρη και τόπους πολύ μακρινούς από τους χώρους δουλειάς μας. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να εγκαταλείψουμε τους αγώνες στους χώρους εργασίας, όμως σίγουρα πρέπει να σκεφτούμε τι προσπαθούμε να καταφέρουμε με αυτούς και να επανεκτιμήσουμε την αποτελεσματικότητα τους, έτσι ώστε να μπορούν να παίξουν έναν ουσιαστικό ρόλο στις νέες μορφές συγκρούσεων που θα αναδειχθούν.
Κάθε φορά που εφευρίσκουμε ένα νέο τρόπο αγώνα αλλάζουμε το πεδίο ανοίγοντας διεξόδους σε απρόβλεπτες πιθανότητες. Ίσως τελικά να χάσουμε την μάχη αλλά παράγουμε μια νέα κοινωνική δυναμική που δημιουργεί περισσότερους κοινωνικούς αγωνιστές, μελλοντικές πρωτοβουλίες και καινοτομίες.
Πρέπει επίσης να είμαστε έτοιμοι να αγωνιζόμαστε για χρόνια και δεκαετίες ολόκληρες χωρίς να αποθαρρυνόμαστε. Πρέπει επίσης να μπορέσουμε να αντέξουμε ως το τέλος, καθώς θα εκδηλώνονται πολλές ξαφνικές αλλαγές περιεχομένου, όπως για παράδειγμα οι επιθέσεις της 11ης Σεπτέμβρη ή η εκλογή του Ομπάμα στην Αμερική. Οι υποστηρικτές του καπιταλισμού είναι σίγουρο ότι θα εμφανίσουν τις πιο παράξενες και ακραίες εκπλήξεις εναντίον μας όταν ο πόλεμος θα εισέρχεται στην τελευταία του φάση.
Ακόμα και αν τελικά μια ξαφνική κοινωνική αναταραχή μας βρει για άλλη μια φορά απροετοίμαστους θα ανοιχτεί μπροστά στα μάτια μας μια νέα φάση που θα διαρκέσει για το υπόλοιπο της ζωής μας.
Το να περάσουμε από τον καπιταλισμό σε άλλες μορφές ζωής είναι δεδομένο πως θα είναι μια δύσκολη και μακρόχρονη διαδικασία.
Η ΑΛΛΑΓΗ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΦΤΑΣΕΙ ΩΣ ΤΙΣ ΡΙΖΕΣ!
Όταν μια δομή εξουσίας καταρρέει, τα τμήματα των παλιών ιεραρχιών που την διαρθρώνανε ως τότε μπορούν να ανασυγκροτηθούν. Για παράδειγμα, αμέσως μετά την καταστροφή που επέφερε ο τυφώνας Κατρίνα στην Νέα Ορλεάνη, ένα μείγμα από αστυνομικούς εκτός υπηρεσίας και φανατικούς μπρατσομένους ρατσιστές πήρε τον έλεγχο των δρόμων. Εάν από την μια μεριά ένας από τους στόχους της αστυνομίας είναι να κρατά υπό έλεγχο τις κινήσεις των «μαύρων» και των «σκουρόχρωμων» ανθρώπων, οι μπρατσομένοι ρατσιστές μπορούν να διατηρούν αυτή την δεδομένη συνθήκη ακόμα και εάν ολόκληρο το νομικό καθεστώς έχει καταρρεύσει.
Γύρω από κάθε θεσμό, νόμισμα, συναλλαγή και κάθε μορφή ιεραρχίας βρίσκονται πάντα λεπτοφυείς περίπλοκοι σχηματισμοί από αξίες, σημασίες και πρακτικές που του επιτρέπουν να λειτουργεί.
Με τον ίδιο τρόπο που τίποτα δεν θα μπορούσε να θεωρηθεί ως «συσσωρευμένο κεφάλαιο» χωρίς την σύμβαση της «ατομικής ιδιοκτησίας», τα αστυνομικά τμήματα θα ήταν αδύνατο να λειτουργήσουν χωρίς την σύμβαση της «εξουσίας», της «διοίκησης» και του «καθήκοντος».
Αυτές δεν είναι απλά «αφηρημένες έννοιες» αλλά υλοποιημένες, χειροπιαστές σχέσεις στις οποίες οι άνθρωποι συμμετέχουν κατά την διάρκεια του συνόλου της ζωής τους. Για αυτό τον λόγο οι άνθρωποι βιώνουν αυτές τις σχέσεις ως «πραγματικές» ακόμα και αν αυτές στην πραγματικότητα είναι απλά κοινωνικά και πολιτισμικά κατασκευάσματα.
Η αστυνομία αποτελεί ιδανικό μοντέλο διαχείρισης της εξουσίας: τα παιδιά μεγαλώνουν παίζοντας με κούκλες αστυνομικών με ηρωικές φιγούρες και οι ενήλικοι αστυνομεύουν ο ένας τον άλλον με χιλιάδες διαφορετικούς τρόπους. Αυτοί οι τρόποι σχηματοποιούν και καθορίζουν την φαντασία μας και την συνείδηση μας σε τέτοιο βαθμό ώστε ακόμα και όταν αγωνιζόμαστε για να απελευθερώσουμε τους εαυτούς μας εκδηλώνουμε πολλές φορές τους ίδιους συνήθεις καταπιεστικούς ρόλους.
Όπως οι ατομικότητες είναι αντικαταστάσιμες στα πλαίσια της «λειτουργίας των θεσμών», έτσι και οι θεσμοί μπορούν να αντικατασταθούν από άλλους που θα επιτελούν όμως τις ίδιες ακριβώς «λειτουργίες».
Εκτός από την αστυνόμευση, μπορούμε να εντοπίσουμε πολλές άλλες λειτουργίες, όχι τόσο έκδηλα καταπιεστικές, αλλά όχι μικρότερης σημασίας για την λειτουργία του καπιταλισμού.
Εάν θέλουμε να μεταμορφώσουμε αυτή την κοινωνία πρέπει όχι μόνο να καταστρέψουμε τους θεσμούς που διαιωνίζουν τις παρούσες σχέσεις κυριαρχίας αλλά και να εντοπίσουμε τις λειτουργίες που επιτελούν, γιατί αλλιώς θα καταλήξουμε να παίζουμε εμείς οι ίδιοι αυτούς τους ρόλους.
Ακόμα και χωρίς κεφάλαιο, χωρίς κράτος, αστυνομία, δικαστές και καπιταλιστές, μπορούν να εμφανιστούν εντελώς καινούργιοι τρόποι που θα διαιωνίζουν την καταπίεση, την ανισότητα, την κυριαρχία και την αλλοτρίωση.
Δεν υπάρχει κανένας λόγος να πιστεύουμε ότι η κατάρρευση του καπιταλισμού θα προκαλέσει αυτόματα το πέρασμα σε έναν ελεύθερο κόσμο.
Το να δημιουργήσουμε αυτόν τον ελεύθερο κόσμο, είναι ακριβώς η δικιά μας δουλειά!
CRIMETHINC- Ex Workers Collective www.crimethinc.com
Μετάφραση/ επιμέλεια: Τάσος Σαγρής / ΚΕΝΟ ΔΙΚΤΥΟ https://voidnetwork.gr
