Τι είναι ένα κοινωνικό δίκτυο; Βασικά, ένα κοινωνικό δίκτυο συγκροτείται σαν ένα διαπλεκόμενο μόρφωμα, που συντίθεται από τρία πράγματα: (1) τους παράγοντες κάποιας δράσης, που τους λέμε δρώντες, (2) τους δεσμούς κάτω από μια ή περισσότερες κοινωνικές σχέσεις, που αναπτύσσουν οι δρώντες μεταξύ τους, και (3) τις καταστάσεις, στις οποίες βρίσκονται ή οι οποίες χαρακτηρίζουν τους ποικίλους προσανατολισμούς των δρώντων.
Γενικώς, σαν δράση καταλαβαίνουμε μια οποιαδήποτε ενέργεια, η οποία αποσκοπεί στη δημιουργία ή καταστροφή ή διαφοροποίηση των μορφών ή των στοιχείων ή των καταστάσεων του κόσμου ή και της συνείδησης γι’ αυτά. Δηλαδή, κάτι τόσο γενικό ώστε να περικλείει σχεδόν ο,τιδήποτε κινείται ή αλλάζει ή φαίνεται έτσι –από μια εκφραστική χειρονομία ή τις σκέψεις του νου ως τους μετασχηματισμούς των σωμάτων, της ύλης, των καταστάσεων, της κοινωνίας και του κόσμου. Οι παράγοντες μιας δράσης, οι δρώντες, μπορεί να είναι άτομα (άνθρωποι, ζώα, μηχανές κ.λπ.) ή ομάδες ατόμων (συλλογικότητες, οργανώσεις, κοινότητες κ.λπ.). Οι δεσμοί μεταξύ δρώντων μπορούν να προέρχονται από θετικές ή αρνητικές σχέσεις, που οι δρώντες συντηρούν μεταξύ τους, όπως σχέσεις φιλίας ή εχθρότητας, συνεργασίας-συμμαχίας ή αντιπαλότητας-ανταγωνισμού, αλληλεγγύης-βοήθειας ή εκμετάλλευσης-αδιαφορίας, προσήνειας ή εξουσίας, συναίνεσης ή σύγκρουσης, εμπιστοσύνης ή δυσπιστίας, συντονισμού ή απομονωτισμού κ.ο.κ. Τα χαρακτηριστικά των καταστάσεων των δρώντων μπορεί να είναι μια μεγάλη γκάμα από μοτίβα ή ρεπερτόρια ή πλαίσια διακριτών συμπεριφορών ή ιδεών, όπως τοποθετήσεις ή στάσεις, απόψεις ή κρίσεις, προτεραιότητες ή προτιμήσεις, αιτιολογήσεις ή ερμηνείες, αξίες ή αξιώσεις, νοηματοδοτήσεις ή πεποιθήσεις, σύμβολα ή συνθήματα, προδιαθέσεις ή κίνητρα, σκοποί ή προθέσεις, διεκδικήσεις ή απαιτήσεις, ανάγκες ή επιθυμίες, τακτικές ή στρατηγικές, έγνοιες ή ανησυχίες, ενδιαφέροντα ή συμφέροντα, ελπίδες ή απογοητεύσεις, οραματισμοί ή παραπλανήσεις, εμπνεύσεις ή αντιφάσεις, ενδεχομενικότητες ή τελικότητες κ.λπ.
Όλα αυτά μαζί είναι ένα κοινωνικό δίκτυο. Και τα κοινωνικά κινήματα δίνουν ένα καλό παράδειγμα. Γιατί ένα κοινωνικό κίνημα αποτελεί ένα μόρφωμα κάποιων συγκεκριμένων τύπων συλλογικών δράσεων, που αποσκοπούν στην κοινωνική αλλαγή, ακολουθώντας κάποιους λίγο-πολύ συγκρουσιακούς τρόπους δικτυωμένης δράσης: με τις δικτυακά συντονισμένες μορφές αντίδρασης στον καταναγκασμό της κατεστημένης εξουσίας και διεκδικήσεων διάφορων αιτημάτων ευρύτερης κοινωνικής αποδοχής. Π.χ., το εργατικό κίνημα, τα διάφορα εθνικά ή εθνικο-απελευθερωτικά κινήματα, το φεμινιστικό κίνημα, το περιβαλλοντικό κίνημα, το φοιτητικό κίνημα, το κίνημα των LGBT κ.ο.κ.
Ένα κίνημα συγκροτεί ένα δίκτυο με βάση την αίσθηση της αλληλεγγύης και της κοινής συνείδησης για τον κόσμο, που οι κινηματίες αποκτούν μέσα από τις κοινές εμπειρίες και τις συλλογικές δράσεις του αγώνα τους. Επιπλέον, η κινηματική δράση εμψυχώνεται από την επινόηση και τη χρήση κάποιων κοινών αγωνιστικών συμβόλων και κωδίκων, με τα οποία εκδηλώνεται η δημιουργική υποκειμενικότητα των κινηματιών κι αναπαριστάται ο πόθος κι η αγωνία τους για ρήξεις κι ανατροπές, που θα φέρουν την κοινωνική αλλαγή. Με τα σύμβολα και τους κώδικες αυτούς σφυρηλατείται η συγκεκριμένη πολιτιστική ταυτότητα κι ιδιαιτερότητα, η οποία εκφράζει μια κοινή κινηματική φυσιογνωμία, όπως είναι κατανεμημένη-εμφυτευμένη πάνω σ’ ένα στιβαρό ρίζωμα συλλογικών συγκρουσιακών δικτυακών δράσεων. Από την άποψη αυτή, τα συναισθήματα –όπως του θυμού, της αγανάκτησης, του αποτροπιασμού, της λύπης, της χαράς, της υπερηφάνειας, του θάρρους, της εντιμότητας κ.λπ.– αποτελούν ένα σύνολο πρακτικών σωματικής νοηματοδότησης, οι οποίες υλοποιούν στην πράξη τη διαλεκτική σχέση μεταξύ της ρηξικέλευθης δικτυακής δράσης και της χειραφετικής δομής των κοινωνικών κινημάτων.
Ο ακτιβισμός αποτελεί μια τέτοια έμπρακτη κι ενσώματη εμπλοκή και συμμετοχή στους αγώνες των κοινωνικών κινημάτων. Πέρα από τις συγκρουσιακές δραστηριότητες, ο ακτιβισμός εγείρει και ζητήματα οργανωτικών δομών και ηγεσίας μέσα από συζητήσεις για την αναγκαιότητα να δημοκρατικοποιηθεί το κοινωνικό δίκτυο της αντισυστημικής πάλης, για να ανοίξουν οριζόντια οι κατακόρυφες ιεραρχικές γραφειοκρατικές δομές των μηχανισμών, που αναπαραγάγουν τα διάφορα κλειστά κομματικά στεγανά. Μ’ αυτήν την έννοια, στην πραγματικότητα, κι οι ακτιβιστές παράγουν θεωρία –σε διάφορα επίπεδα αφαίρεσης– μέσα στις διαδικασίες των πρακτικών δικτυακών δράσεων, στις οποίες εμπλέκονται και με την πραγματοποίηση των οποίων είναι στενά δεσμευμένοι. Αυτή η ακτιβιστική συνένωση πράξης και θεωρίας, η ακτιβιστική ‘γνωσιακή πράξη,’ αναπτύσσεται σε τρεις άξονες. Πρώτα, υπάρχει μια κοσμοθεωρητική διάσταση της αγωνιστικής αλήθειας, που αποκομίζουν οι ακτιβιστές από τα συγκεκριμένα μαθήματα της ιστορίας, από τα συμβάντα των ρήξεων κι ανατροπών, μέσα από τα οποία διαμορφώνουν τη μαχητική υποκειμενικότητά τους. Μετά, είναι το ζήτημα της οργανωτικής δομής του ανοιχτού μοντέλου του δικτύου, που έχει μεγαλύτερη ανθεκτικότητα στις επιθέσεις του αντίπαλου, πλουσιότερη πλαστικότητα στον πειραματισμό νέων πολιτικών λύσεων και καλύτερη αξιοπιστία στην προσέλκυση, τη συμπαράσταση και τη συστράτευση ενός μεγαλύτερου πλήθους του λαού, απ’ ό,τι το ιεραρχικό αντιπροσωπευτικό μοντέλο των κλειστών κομματικών οργανώσεων. Και τρίτο, οι ακτιβιστές κάνουν μια καινοτόμο και δημιουργική χρήση διάφορων τεχνολογιών δικτυακής πληροφόρησης κι επικοινωνίας του Ίντερνετ (σάϊτ, μπλογκ, βίντεο, φωτογραφίες, Τουίτερ κ.λπ.), για να προωθήσουν τα αιτήματά τους και για να συντονίσουν τους αγώνες τους.
Γι’ αυτό, οι ακτιβιστές προτιμούν τη συν-έρευνα (con-ricerca με την ορολογία των Ιταλών εργατιστών κι αυτονομιστών) ή τη μαχητική έρευνα (militant research) σαν διαδικασίες και μεθοδολογίες της δικτυακής αυτο-μόρφωσης, οι οποίες αναπτύσσονται αυθόρμητα έξω από τα θεσμικά πειθαρχικά πλαίσια. Με τον τρόπο αυτό, οι ακτιβιστές, όπως και κάθε συλλογικό υποκείμενο, που αυτο-οργανώνεται δικτυακά στα πλαίσια της χειραφετικής του πάλης, μπορεί (κι άρα πρέπει) να αναπτύξει τον “γενικό νου,” τη “συλλογική ευφυία” του. Να οικοδομήσει, δηλαδή, την ικανότητά του να ψάχνει να βρίσκει και να επεξεργάζεται όλα τα δεδομένα, που οδηγούν στην αλήθεια του κόσμου, αυτόνομα, από μόνο του, μόνο μέσα στα δίκτυα των σχέσεών του, χωρίς καμιά εξάρτηση από τους μεροληπτικούς ταξικούς θεσμούς της ελεγχόμενης επιστήμης ή της κατευθυνόμενης έρευνας. Κι αυτή την αλήθεια των συμβάντων των ρήξεων και των ανατροπών οι ακτιβιστές την αναζητούν ενάντια σ’ όλες τις διαστρεβλώσεις ή τις αντιστροφές, με τις οποίες το σύστημα της κυρίαρχης ιδεολογίας και πολιτικής τη συγκαλύπτει. Γιατί, για τους ακτιβιστές, η αλήθεια αποκαλύπτεται αυτόνομα κι αυθεντικά μέσα από τη δέσμευσή τους στα συμβάντα της συλλογικής δράσης για τον κοινωνικό μετασχηματισμό, μέσα από μια οριζόντια, ανοιχτή κι αδέσμευτη κατανόηση του μαθήματος της ζωής, δηλαδή, της άμεσης, πλαστικής, βιοπολιτικής δικτυακής μάθησης.
το άρθρο δημοσιεύτηκε εδώ:
http://thrymmata.blogspot.com/2010/03/blog-post.html
