Τον ναζισμό θα τον συναντάμε μπροστά μας όπου υπάρχουν λαϊκές μάζες, στα γήπεδα, τις γειτονιές μας και τους χώρους δουλειάς. Όταν οι αναρχικοί αποσύρονται από αυτούς τους κοινωνικούς χώρους γίνονται πιο εύκολο πεδίο ναζιστικής και φασιστικής προπαγάνδας. Με αυτό τον τρόπο ο ναζισμός βρίσκει κοινωνικά ερείσματα διαχέοντας το ρατσιστικό μίσος και τη στρατικοποίηση της κοινωνίας, λειτουργώντας την ίδια στιγμή στο πολιτικό πεδίο ως εργαλείο των καπιταλιστών για την διάσπαση των κοινωνικά υποτελών τάξεων και την καθοδήγηση τους στο φόνο, την αλληλοσφαγή και τελικά την εθελοδουλία και την υποταγή προς τους κυρίαρχους. Αν αυτό εξηγεί γιατί δεν θα εγκαταλείψουμε τις κερκίδες στους φασίστες, γιατί υπάρχει τόση καχυποψία απέναντι στο πιο ιδιαίτερο πεδίο του γηπέδου, τον οργανωμένο οπαδισμό;.
Αν και κάθε κοινωνικό φαινόμενο είναι δεδομένα πολύπλοκο, πάντα υπάρχουν ορισμένες έννοιες που το εξηγούν, χωρίς να ανάγεται φυσικά πλήρως σε κάποια από αυτές. Εν προκειμένω, βασική έννοια στο φαινόμενο του οργανωμένου οπαδισμού είναι αυτή της «φυλής» (tribe), η οποία αφορά κοινωνικές ομαδοποίησεις που η αναπαραγωγή τους δομείται γύρω από τη βούληση τους να διατηρήσουν την αυτονομία και αυτάρκεια της ταυτότητας τους (που στον πυρήνα της συχνά περιλαμβάνει κάτι υπερβατικό/ιερό). Αναπόφευκτα, μία τέτοια αυτάρκεια μπορεί να επιβεβαιωθεί μόνο μέσα από την αναγνώριση του Άλλου, με τρόπο που η διάδραση μαζί του δεν θα θέσει την αυτονομία της ταυτότητας σε κίνδυνο. Ένας τέτοιος κατεξοχήν τρόπος είναι η βία, στη μορφή ενός πολέμου που δεν επιδιώκει να κατακτήσει τον Άλλο – αλλά να αποδείξει την ανωτερότητα της μίας ταυτότητας απέναντι στην άλλη. Η έννοια της φυλής κατά αυτόν τον τρόπο εξηγεί όχι μόνο την κλειστή μορφή του οπαδικού συνδέσμου (ή είσαι ΑΕΚ, ΠΑΟ, ΟΣΦΠ, ΠΑΟΚ κ.ο.κ ή δεν είσαι), αλλά και τον αρχαϊκό χαρακτήρα του (τις μάχες για λάβαρα, το δίκαιο της εκδίκησης, τον κύκλο αίματος, τη βεντέτα).
Κάτι τέτοιο, όμως, ουδόλως σημαίνει ότι έχουμε να κάνουμε με κάποιο κατάλοιπο του παρελθόντος, αν και η φυλή είναι ιστορικά προϋπάρχουσα μορφή οργάνωσης, ούτε από την άλλη με μία υπερ-ιστορική δομή, μα με μία έννοια της οποίας η ενεργή πραγματικότητα διαμεσολαβείται από το ιστορικό της συγκείμενο, εν προκειμένω την καπιταλιστική κοινωνία και τα κράτη που την συγκροτούν. Τυπικά μιλώντας, οι έννοιες του κεφαλαίου και του κράτους αναφέρονται σε κοινωνικές διαδικασίες που υπερβαίνουν αυτήν της φυλής και ως εκ τούτου την αρνούνται. Για αυτό και οι πιο ανεπτυγμένες από τις σύγχρονες ομάδες- επιχειρήσεις δεν θέλουν οργανωμένους οπαδούς αλλά πελάτες. Αντίστοιχα για αυτό το λόγο και ο οργανωμένος οπαδισμός είναι σκάνδαλο στα μάτια των νομιμόφρονων κομμάτων και πολιτών, αφού αμφισβητεί το κρατικό μονοπώλιο της οργανωμένης βίας και της απόδοσης δικαίου.
Μένοντας όμως σε μία τυπική αντιπαράθεση εννοιών, χάνουμε την πραγματική σχέση τους, η οποία μεσολαβείται από την δεδομένη κοινωνική ολότητα μέσα στην οποία αυτές οι πρακτικές εκδηλώνονται. Καταρχάς η οξεία εμπορευματοποίηση της κοινωνίας και η απόλυτη κυριαρχία των νόμων της αγοράς, όχι μόνο δεν εξαφανίζουν την φυλή, προς χάριν ανεξάρτητων ατόμων / πελατών που απλά συναλλάσσονται, μα επιτείνει την εμφάνιση της στην μορφή διαφόρων νέο-αρχαϊσμών (γυμναστήρια, αναπαραστάσεις πολεμικών τελετουργιών, τοπικισμός, πρωτογονισμός, ενέδρες, συναντήσεις βίας, σεξισμός κ.α.)
Κατά δεύτερον, και εξίσου σημαντικά, η αναίρεση/άρνηση της φυλής αφορά στην πραγματικότητα την υπαγωγή της στο κεφάλαιο και το κράτος, μέσω πολλαπλών τρόπων, που περιλαμβάνουν όχι μόνο την καταστολή και την περιθωριοποίηση αλλά εξίσου την αξιοποίηση της. Εδώ υφαίνεται ένα πλέγμα σχέσεων και υπόγειων διαδρομών με επιχειρηματίες και πολιτικούς, τη μαφία, την αστυνομία, το φασιστικό παρακράτος κ.λ.π. που δεν αφορούν μόνο την θεωρία αλλά ακόμη περισσότερο την δημοσιογραφική έρευνα. Αυτό που η θεωρία μπορεί και οφείλει να κάνει, είναι να αποσαφηνίσει σε εννοιολογικό επίπεδο τους πολιτικούς προσδιορισμούς του οπαδικού φαινομένου, τους οποίους μια δημοσιογραφική έρευνα μπορεί μόνο να υποδείξει εμπειρικά.
Στον βαθμό λοιπόν που γίνεται κομμάτι της σύγχρονης κοινωνίας, η φυλή γίνεται χώρος εκδήλωσης των πολιτικών προσδιορισμών και ανταγωνισμών της. Υπάρχει σαφώς ένα συγκυριακό στοιχείο εδώ, αφού η πολιτική προτίμηση συχνά εξαρτάται από τυχαία φαινόμενα όπως η γειτονιά, η τοπική παράδοση, οι φιλίες, τα ευρύτερα κοινωνικά συμβάντα κλπ. Ωστόσο η πολιτική ταυτότητα δεν είναι κάτι που επικάθεται αδιάφορα σε ένα υποκείμενο που μένει αναλλοίωτο. Υπάρχουν εγγενή χαρακτηριστικά στο ίδιο το φαινόμενο, αν και το γεγονός ότι υπάρχει μια ποικιλία πολιτικών ταυτοποιήσεων και τάσεων δείχνει ότι τα χαρακτηριστικά αυτά δεν είναι ομοιογενή και ενιαία.
Δεν έχει φασίστες στις κερκίδες επειδή το ποδόσφαιρο εξάπτει τα βίαια ένστικτα και μέσα στο γήπεδο σπρώχνονται και κλωτσιούνται μεταξύ τους οι παίχτες. Έχει φασίστες γιατί η κερκίδα είναι προνομιακό πεδίο μαζικής προπαγάνδας για όποια ιδεολογικά συγκροτημένη και εστιασμένη οργάνωση επιδιώξει επαφή με τους χιλιάδες νέους που αποτελούν τους φανατικούς μιας ποδοσφαιρικής ομάδας. Σε κάποιες περιπτώσεις νικούν οι μαρξιστές αυτόνομοι, σε άλλες οι αναρχικοί και σε άλλες οι φασίστες. Σε κάθε περίπτωση, ένας σύνδεσμος φιλάθλων με αναρχικά ή (άκρο)αριστερά πολιτικά χαρακτηριστικά και ένα (άκρο)δεξιό ή ναζιστικό κλαμπ οπαδών, κινούνται προς ριζικά διαφορετική κατεύθυνση, όσο και αν η πολιτική τους ταυτότητα έρχεται εξίσου σε αντίφαση με την οπαδική ταυτότητα (κάτι που ανεπιτυχώς επιχειρείται να επιλυθεί από το “no-politica”).
Οι πολιτικές αυτές κατευθύνσεις, φορτισμένες όπως είναι αξιολογικά, γίνονται στιγμές της ταξικής πάλης, στην κορυφαίες μάλιστα στιγμές της: Το αναρχικό ή (άκρο)αριστερό κλαμπ μπορεί να γίνει αντιφασιστική ή επαναστατική πολιτοφυλακή (όπως στην Ιταλία ή την Αίγυπτο), το ακροδεξιό κλαμπ μπορεί να γίνει παρακρατικός βραχίονας (όπως στη Κροατία, την Πολωνία ή την Ουκρανία). Όποιος λέει ότι αυτή η διαφορά είναι ασήμαντη ή δευτερεύουσα, σαν τον νεοφιλελεύθερο διανοούμενο κύριο Στάθη Καλύβα και άλλους υπάκουους καριερίστες της αγοράς, απλά αναπαράγει τη λογική της κυριαρχίας, και μιλά από την σκοπιά της κρατούσας συνθήκης, θέλοντας να επιβεβαιώσει την θεωρία των δύο άκρων, να υποστηρίξει δηλαδή την αντιεπιστημονική και ανιστορική θέση πως οι φασίστες και οι αντιφασίστες είναι το ίδιο πράγμα.
Αυτό αντίστροφα σημαίνει ότι, είναι εντελώς άστοχο, θεωρητικά και πολιτικά, για όσες πολιτικές τάσεις εναντιώνονται στην κρατούσα συνθήκη, να θεωρούν τον αυθόρμητο ή οργανωμένο οπαδισμό ντε φάκτο εχθρικό ή ξένο. Και στη μία και στην άλλη περίπτωση απλά εγκαταλείπεται ένα πεδίο του κοινωνικού πολέμου. Ειδικά σε μία εποχή οικονομικής ανέχειας και απελπισίας ή μια περίοδο ταραχών και κοινωνικών συγκρούσεων, αυτή την επιλογή την βρίσκουμε μπροστά μας. Διότι αργά ή γρήγορα έρχεται η στιγμή για όλες τις φυλές που ενδημούν και αναπαράγονται στις κατακερματισμένες κοινωνίες του ύστερου καπιταλισμού να πάρουν θέση.
Από την άλλη, χρέος των οπαδών απέναντι στους ίδιους τους εαυτούς τους, είναι να μπορούν να υπερβαίνουν συνειδητά τα όρια τους και από οργανωμένους στρατούς στα χέρια των επιχειρηματιών, των παρακρατικών και των μαφιόζων να μπορούν να μετατραπούν σε συνειδητούς φορείς αντικαθεστωτικής κουλτούρας. Η υπέρβαση του ρόλου που ανατέθηκε από τα αφεντικά στους οργανωμένους οπαδούς έγινε φανερή σε στιγμές κοινωνικών εξεγέρσεων, από την συμμετοχή των οπαδών της ΑΕΚ και του ΠΑΟΚ στις συγκρούσεις ενάντια στους G8 στη Γένοβα το 2001, τις δράσεις των οπαδών ενάντια στην αστυνομία κατά τη διάρκεια της εξέγερσης του 2008, το καλοκαίρι των Αγανακτισμένων το 2011, τη βραδιά υπογραφής του δεύτερου μνημονίου στις 12/2/2012, στην μεγάλη διαδήλωση στη Νέα Σμύρνη το 2021 και άλλες στιγμές των κοινωνικών αγώνων.
Η δικιά μας θέση είναι πάντα ενάντια στους φασίστες, τους κυρίαρχους και όσους υπηρετούν τους ισχυρούς αυτού του κόσμου και τις σχέσεις κυριαρχίας που αυτοί διαιωνίζουν.
Η μνήμη του Αεκτζή Μιχάλη Κατσουρή που δολοφονήθηκε υπερασπιζόμενος τη Νέα Φιλαδέλφεια από τους φασίστες δεν μας αφήνει περιθώρια, ξέρουμε που στεκόμαστε και μαζί με ποιους.
Μιχάλης Κατσουρής RIP
ΚΕΝΟ ΔΙΚΤΥΟ
[Θεωρία, Ουτοπία, Συναίσθηση, Εφήμερες Τέχνες]
