Για την Planet Wonk και τον Isaac Caballero Suey, όλα μπορούν να αγοραστούν και να πωληθούν, ακόμη και οι ριζοσπαστικοί αγώνες και η «εμπειρία» της κοινωνικής σύγκρουσης.
Με 23 έως 49 ευρώ ανά άτομο, αρκετές πλατφόρμες προσφέρουν την ευκαιρία να επισκεφθεί κανείς την «απρόβλεπτη», «εναλλακτική», «ανυπότακτη» και «απαίσια» Αθήνα με «ντόπιους» οδηγούς! Πρόκειται για αστικές περιηγήσεις όπου η χυδαιότητα δεν έχει όρια.
«ΑΣΤΙΚΟ ΣΑΦΑΡΙ» — ΣΚΟΤΕΙΝΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΕΞΑΡΧΕΙΩΝ ΚΑΙ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ: «ΤΟ ΑΠΑΙΣΙΟ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΥΠΕΡΟΧΟ»
Μετάφραση: Νίκος Γκατζίκης / Επιμέλεια: Κενό Δίκτυο
Ως άνθρωποι που αγωνιζόμαστε, ζούμε και εργαζόμαστε στα Εξάρχεια και γενικότερα στο κέντρο της Αθήνας, βιώνουμε κάθε μέρα την πολιορκία του αστικού καπιταλισμού. Μετασχηματίζει την ίδια τη φύση των σχέσεών μας και απομυζά τους χώρους μας για ζωή, αλληλεγγύη και ελευθερία. Η έκφραση αυτής της βίας παίρνει πολλές μορφές: από την εκδίωξη των πληθυσμών που περιγράφονται ως «ανεπιθύμητοι» – με όλη τη ρατσιστική και ταξική βία που αυτό συνεπάγεται – από καταλήψεις και κοινωνικούς χώρους στις αστικές περιοχές που προορίζονται να αναβαθμιστούν για να γίνουν πιο «ελκυστικές», έως τους τουρίστες, τους κτηματομεσίτες, τους επενδυτές, και εν τέλει την κερδοσκοπία της άρχουσας τάξης.
Αυτή η διαδικασία οδηγεί στην ποινικοποίηση των αγώνων μας, καθώς και σε διώξεις και φυλακίσεις ανθρώπων του κινήματος και των ατόμων εν κινήσει (φυσικά των εξόριστων και ρατσιστικά στιγματισμένων ανθρώπων, όχι των τουριστών και των ψηφιακών νομάδων!), σε ένα αστυνομοκρατούμενο αστικό τοπίο γεμάτο με εταιρείες ιδιωτικής «ασφάλειας» και κάμερες, και ούτω καθεξής. Ο αστικός καπιταλισμός αντιπροσωπεύει μια αγορά που βασίζεται στην ασύστολη εκμετάλλευση μιας εργατικής τάξης συχνά μεταναστευτικής και αόρατης, για την κατασκευή πολυτελών κτηρίων, τον καθαρισμό των αμέτρητων Airbnb και ξενοδοχείων, τη μαγειρική ή το πλύσιμο πιάτων στα άδυτα εστιατορίων, ή την κατ’ οίκον παράδοση καφέδων και φαγητού.
Στα Εξάρχεια, αυτή η βία παίρνει τη μορφή του «εναλλακτικού» τουρισμού που αναπτύσσεται εκεί εδώ και αρκετά χρόνια. Ο Δήμος Αθηναίων και η Ευρωπαϊκή Ένωση εργάζονται για την ανάπτυξη αυτής της βιομηχανίας παίζοντας το δήθεν δημοκρατικό χαρτί της «τοπικής συμμετοχής», κυρίως μέσω του πιλοτικού προγράμματος «Curing the Limbo» (2018-2021). Στο πλαίσιο αυτό, το πρόγραμμα saBarBar και το Troubadours Digital (το τελευταίο χρηματοδοτείται από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού) προσέφεραν, για παράδειγμα, στους «εναλλακτικούς» τουρίστες «μια ιδιαίτερη βόλτα στη γειτονιά των Εξαρχείων. Σπουδαστές θεατρικών σχολών, ερασιτέχνες με αγάπη για το θέατρο, μουσικοί, στιχουργοί, άνθρωποι με εκφραστικές ανησυχίες από διαφορετικές εθνικότητες και κουλτούρες σκορπίζονται σε γωνιές, πλατείες και δρόμους των Εξαρχείων παρουσιάζοντας τη δική τους εκδοχή της γειτονιάς. Βασισμένοι/-ες σε μαρτυρίες κατοίκων και υλικό προφορικής ιστορίας, δημιουργούν τραγούδια και μικρές performances, συνθέτοντας έναν δημιουργικό χάρτη της περιοχής.» Εκείνη την εποχή, σύντροφοι από τη γειτονιά εμπόδισαν μερικές από αυτές τις δραστηριότητες να πραγματοποιηθούν.
ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΚΑΤΑΛΗΨΕΙΣ ΚΑΙ ΟΙ ΧΩΡΟΙ ΑΓΩΝΑ «ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ»;
Η πλατφόρμα This is Athens, συνεργασία μεταξύ του Δήμου Αθηναίων — μέσω της Εταιρείας Ανάπτυξης και Τουριστικής Προβολής Αθηνών (ΕΑΤΑ) — και ιδιωτικών ιδρυμάτων, όπως η Συνομοσπονδία Τουρισμού Ελλάδος και η αεροπορική Aegean Airlines, επίσης «διαφημίζει» τα Εξάρχεια μέσω της προώθησης περιηγήσεων με «ντόπιους» για την ανακάλυψη της «εναλλακτικής Αθήνας». Η πρόσκληση: «Εξερευνήστε τη ζωή των ντόπιων και βγείτε από την πεπατημένη για να ανακαλύψετε την αυθεντική πλευρά της Ελλάδας μέσα από τις περιηγήσεις μας». Φοβερό πρόγραμμα!
Τα Εξάρχεια περιγράφονται ως μια «ανυπότακτη» γειτονιά των «καλλιτεχνών του δρόμου», ένας «ζωντανός και δυναμικός κόμβος αγωνιστών και ελεύθερων στοχαστών». Το πάρκο Ναυαρίνου (κατειλημμένο και διαχειριζόμενο από συνέλευση κατοίκων!) προβάλλεται
από το This is Athens. Αναφέρονται ακόμη, χωρίς να τα ονομάζουν, το αναρχικό κατειλημμένο κοινωνικό κέντρο Κ*Βοξ και η κλινική της Αυτοοργανωμένης Δομής Υγείας Εξαρχείων, για να προσελκύσουν τουρίστες!
Έτσι, οι καταλήψεις και οι χώροι αγώνα γίνονται «κοινωνικές επιχειρήσεις»1, μια ετικέτα που σχετίζεται περισσότερο με το μάνατζμεντ, τις κρατικές πολιτικές, τις ΜΚΟ, τη φιλανθρωπία και την ελεημοσύνη. Αυτή η τραγική αφομοίωση των ριζοσπαστικών μας αγώνων από την εμπορευματική κοινωνία δεν είναι μόνο κυνική, είναι και βίαιη, δεδομένου του βαθμού καταστολής που υφίστανται όσοι αγωνίζονται για αυτούς τους χώρους ελευθερίας από την εξουσία και τα καπιταλιστικά συμφέροντα.
Το 2022, ο Δήμος επιδίωξε να «αναζωογονήσει» την εικόνα της Αθήνας με μια καμπάνια επικοινωνίας, με στόχο να «επανεπινοήσει την Αθήνα μετά από χρόνια κρίσης» και να κρατήσει τους τουρίστες στην πρωτεύουσα περισσότερο, πριν επισκεφθούν τα ελληνικά νησιά. Το This is Athens συνεργάστηκε με την Google και το Υπουργείο Τουρισμού για τη δημιουργία της εφαρμογής The City is the Museum. Σύνθημα: «Καλώς ήρθες στην Αθήνα,
ένα ζωντανό μουσείο με συλλογές που εμπνέονται από την καθημερινότητα.»
Η εφαρμογή δίνει τη δυνατότητα στους «Αθηναίους να σε ξεναγήσουν σε μερικά από τα πιο ενδιαφέροντα σημεία της πόλης μας, σε όλα αυτά που κάνουν την Αθήνα μια σύγχρονη και συναρπαστική πόλη». Περιλαμβάνει μια ηχητική διαδρομή που ονομάζεται Η Αθήνα που Αλλάζει, για να μάθουμε για «όλα όσα αλλάζουν την Αθήνα. Από τα skate-shops που αλλάζουν ολόκληρες γειτονιές, σε εστιατόρια που ορίζουν ξανά την ελληνική κουζίνα και από την Αθηναϊκή Street Art μέχρι την ιστορική πλατεία Ομόνοιας.» Βλέπουμε εδώ πώς η «κουλτούρα», η «νεωτερικότητα», η «αλλαγή» και η «ανάπτυξη» χρησιμοποιούνται τόσο για να προσελκύσουν ένα τουριστικό κοινό όσο και για να αποκλείσουν εκείνους που θεωρούνται «ανεπιθύμητοι» (πρόσφυγες, άτομα που επιβιώνουν στον δρόμο, χρήστες ουσιών, ριζοσπάστες αγωνιστές).
Ενώ πολυτελή ξενοδοχεία και κατοικίες πολλαπλασιάζονται στην Ομόνοια και στο λεγόμενο «εμπορικό τρίγωνο», το κυνηγητό των ευάλωτων κοινωνικών στρωμάτων συνεχίζεται στους δρόμους του κέντρου της Αθήνας, όπως και οι ρατσιστικές δολοφονίες έγχρωμων, σεξεργατών και ΛΟΑΤΚΙΑ+ ατόμων.
«Νέα Υόρκη σαν Αθήνα. Εκατομμύρια Αμερικανοί και επισκέπτες είχαν την ευκαιρία να θαυμάσουν την πόλη και τις εικόνες της, μέσω του βίντεο της καμπάνιας “Athens: the city is the museum”, που προβλήθηκε στις εντυπωσιακές γιγαντοοθόνες της Times Square, για δύο εβδομάδες. Γεύσεις, αρώματα, μουσική και η πλούσια πολιτιστική της ταυτότητα, κάνουν την Αθήνα έναν από τους πιο συναρπαστικούς προορισμούς. @thisisathens» Πηγή:
Instagram του Κώστα Μπακογιάννη, πρώην Δημάρχου Αθηναίων.
Η εμπορευματοποίηση, ο εκτοπισμός και η τουριστικοποίηση είναι το αποτέλεσμα μιας επίθεσης από το Κράτος, τον Δήμο Αθηναίων και τις πολιτικές της ΕΕ, αλλά και από τις ίδιες τις τουριστικές εταιρείες, από τις μεγαλύτερες έως τις μικρότερες. Είναι ένα συστημικό πρόβλημα, αλλά θα θέλαμε να αναφέρουμε ένα ενδεικτικό παράδειγμα αυτής της «εναλλακτικής» τουριστικής αγοράς: τον ξεναγό Isaac Caballero Suey, έναν πρώην σύμβουλος που αυτοπαρουσιάζεται ως πολιτικός και ιδρυτής της Planetwonk Experiences. Παρούσα σε διάφορες χώρες, όπως η Ινδονησία, τo Μεξικό, οι Φιλιππίνες και η Σρι Λάνκα, αυτή η τουριστική πλατφόρμα είναι ιδιαίτερα καθιερωμένη στο κέντρο της Αθήνας, όπου «προσφέρει» (με αντίτιμο μεταξύ 18 και 32 ευρώ το άτομο!) διάφορες θεματικές περιηγήσεις.
Υπάρχει κάτι για κάθε (εναλλακτικό) γούστο! The Awful Athens, Feminist Walk of Athens, LGBTQ Greek History, Understanding the Refugee Crisis, ο σκοπός είναι «να μας κάνει να καταλάβουμε ότι κανείς μας δεν είναι απρόσβλητος σε αυτούς τους ταραχώδεις καιρούς, ότι οι σημερινοί πρόσφυγες τρέχουν να ξεφύγουν από πραγματικό κίνδυνο. Κατανοώντας την κατάσταση τους, μπορούμε να αρχίσουμε να αλλάζουμε τη στάση μας». Σε κάθε επίσκεψη, η υπόσχεση είναι αρκετά τολμηρή: «να μην δεις την πόλη σαν τουρίστας»! Η πλατφόρμα προωθεί τις υπηρεσίες της κάπως έτσι: «Οι εμπειρίες μας μοιάζουν με ντοκιμαντέρ, όχι με τον συνηθισμένο τουρισμό. Είσαι ελεύθερος να σκέφτεσαι μόνος σου και να θέτεις τα δικά σου ερωτήματα. Η εμπειρία θα σου μείνει αξέχαστη. Είναι μοναδική, συναρπαστική και ενδιαφέρουσα. Πολλοί από τους επισκέπτες μας μάς λένε ότι δεν θα μπορούσαν να το κάνουν μόνοι τους. Στην πραγματικότητα, σπάνια έχουμε ομάδες μεγαλύτερες από 14 άτομα (οι περισσότερες ομάδες είναι γύρω στα 4-5 άτομα)». Με αυτόν τον τρόπο, οι «εναλλακτικοί» τουρίστες δεν έχουν την αίσθηση ότι συμμετέχουν σε μαζικό τουρισμό. Επειδή αυτός είναι ένας τουρισμός όπως κανένας άλλος, «από τα παρασκήνια», πιο «αποκλειστικός», «συμμετοχικός», «με εμπλοκή».
Υποπτευόμαστε επίσης ότι το σχετικά μικρό μέγεθος των τουριστικών ομάδων οφείλεται στην πρόθεση να μην τραβήξει πολλή προσοχή από τους ντόπιους κατοίκους και ακτιβιστές, οι οποίοι θα είχαν σίγουρα πολλά να πουν σε αυτούς τους «εναλλακτικούς» εξερευνητές.
“ΕΞΤΡΑ-ΠΙΚΑΝΤΙΚΟΣ”2 ΣΚΟΤΕΙΝΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ
Κάποιοι από εμάς έχουμε δει τον Isaac Caballero Suey – με την «συνοδό» του, τη Μαρία, ή άλλους «ντόπιους» που συνεργάζονται με διάφορες πλατφόρμες – να περιφέρονται στους δρόμους των Εξαρχείων με ομάδες τουριστών. Και είναι πραγματικά εντυπωσιακό να παρατηρεί κανείς τον ξεναγό να δείχνει τα λουκέτα για βραχυχρόνιες μισθώσεις που κρέμονται στις εισόδους κτιρίων και να εξηγεί τις αφίσες του Συντονιστικού Δράσης για την Υπεράσπιση των Εξαρχείων κατά του Airbnb. Ο επιχειρηματίας του «εναλλακτικού» τουρισμού προωθεί τις περιηγήσεις του με φωτογραφίες από το κατειλημμένο θέατρο του Εμπρός στο Ψυρρή ή την πρώην Κατάληψη Στέγης Προσφύγων City Plaza, κοντά στην Πλατεία Βικτωρίας, όπου αυτοπαρουσιάζεται ως αυτόπτης μάρτυρας «σε ιστορίες που οι περισσότεροι τουρίστες δεν γνωρίζουν».
Τα σχόλια που αποκομίζει είναι διθυραμβικά. Κάποιος από τους επισκέπτες γράφει: «Αισθανόμουν ασφαλής καθ’ όλη τη διάρκεια της περιήγησης, και ο Isaac ήταν ενθουσιώδης και απαντούσε σε όλες τις ερωτήσεις μας. Τα θέματα που συζητήθηκαν ήταν βαριά, όπως ήταν και το να βλέπουμε και να ακούμε για τις ψυχές που επηρεάζονται». Αυτές οι «ψυχές» γίνονται το φόντο που απεικονίζονται «ζωντανά» αυτά που αφηγείται ο ξεναγός. Βλέποντας την «πραγματική ζωή», την «αυθεντική Αθήνα», μακριά από τη «πεπατημένη» που ακολουθούν τα εκατομμύρια των τουριστών, σημαίνει να τοποθετούμε τον εαυτό μας στη θέση του παρατηρητή, σε μια (κατά συνέπεια βίαιη) θέση εποπτείας, επιβλέποντας τους «σκλάβους» που επιβιώνουν στους δρόμους της Αθήνας. Οι τελευταίοι μετατρέπονται σε αντικείμενα που διεγείρουν το ενδιαφέρον προς όσους αγωνίζονται και βιώνουν συστημική βία.
Η ξενάγηση μοιάζει με ένα «πικάντικο» πιάτο που μπορείς να εξατομικεύσεις επ’ άπειρον. Αυτό ακριβώς είπε και άλλη μια επισκέπτρια όταν το περιέγραψε ως «πολύ ενδιαφέρουσα, μοναδική εμπειρία. […] Σε αυτή την περιήγηση παίρνεις ένα μάθημα ιστορίας και σχηματίζεις μια εικόνα για το πώς έχει αλλάξει η Αθήνα με τα χρόνια και πώς η εξευγενισμός θα συνεχίσει να αλλάζει την όψη της στο μέλλον. Αν ενδιαφέρεστε για την πιο βαθιά και σκοτεινή εκδοχή αυτής της περιήγησης, [ο Isaac — σημ. του συντάκτη] θα προσφέρει την “έξτρα πικάντικη” εκδοχή». Προειδοποιώντας για «ευαίσθητες ψυχές», η θεματική περιήγηση «Horrible Athens» υπόσχεται «μέρη εγκαταλελειμμένα από το θεό και μεγάλη αστική παρακμή: το απαίσιο μπορεί να είναι φοβερό. Τολμήστε να το δείτε». Προφανώς, αυτή είναι η «έξτρα πικάντικη εκδοχή»: σκοτεινός τουρισμός, τουρισμός του πόνου.
ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΜΟΥΣΕΙΟΠΟΙΗΣΗ: ΜΙΑ ΜΗΧΑΝΗ ΚΑΤΑΣΤΟΛΗΣ
«Αναίτια βία εναντίον ενός κόσμου που πληρώνει»
Ωστόσο, ο Isaac Caballero Suey δεν είναι απλά ένας ξεναγός: είναι επίσης συνιδρυτής του ‘Προχωράμε’ (Prohorame), ενός “Social-First Publisher στην Ελλάδα και την Κύπρο” και μιας πλατφόρμας “κοινωνικού e-εμπορίου” όπου μπορείς να αγοράσεις ερωτικά παιχνίδια, σερβιέτες, αξεσουάρ “ευεξίας” και “μηδενικών απορριμμάτων” και “φεμινιστικά ρούχα”! Με το πρόσχημα της “αυθεντικότητας, της ενσωμάτωσης και του διαλόγου”, αποτελεί ένα τέλειο παράδειγμα κοινωνικού και ροζ ξεπλύματος. Δεν μας εκπλήσσει, λοιπόν, που η δεξιά εφημερίδα Καθημερινή προσέφερε το 2018 μια κολακευτική παρουσίαση του Prohorame και των ιδρυτών του, Κατερίνας Κονταρίνη, Μαρίας Καλογεροπούλου και Isaac Caballero Suey. Η Καθημερινή εξηγεί ότι “Σε σύγκριση με τις άλλες γυναικείες οργανώσεις, το «Προχωράμε» δεν είναι κατευθυνόμενο συλλογικά, δεν είναι ιδεολογικοποιημένο· έχει ως σημείο αναφοράς το άτομο.” Ο Isaac Caballero Suey μοιράζεται την ουσία της φεμινιστικής του αντίληψης: “Πρώτα είμαστε φεμινιστές και μετά οτιδήποτε άλλο. Οι πιο ριζοσπαστικές συλλογικότητες θέλουν να προσηλυτίζουν κόσμο. Υπάρχει κεντρική γραμμή, μια άποψη συγκεκριμένη πάνω στα θέματα. Εμείς είμαστε υπέρ της προσωπικής φωνής της καθεμιάς. Γι’ αυτό συχνά μας αποκαλούν νεολιμπεριαλιστές»”.3
Αυτή η ατομικιστική εκδοχή ενός ανώδυνου, αστικού φεμινισμού συνάδει πολύ καλά με την επιχειρηματικότητα «εναλλακτισμού» και «διαφορετικότητας» που μετατρέπει τα κινήματα διαμαρτυρίας και την κοινωνική δυσφορία σε εμπορεύματα και τουριστικά αξιοθέατα. Τι είδους γλωσσική δολιότητα οδηγεί στο να μιλάμε για «συμμετοχή» και «δέσμευση» όταν όλα αυτά δεν είναι παρά μέρος ενός “αστικού σαφάρι” με έναν ακριβοπληρωμένο “ειδικό” ως ενδιάμεσο;
Η εμπορευματοποίηση και η μουσειοποίηση των φαντασιακών και υπονομευτικών πρακτικών μας είναι μέρος της ίδιας μηχανής καταστολής. Θα είμαστε πάντα στο πλευρό της ζωής και των ανθρώπων που αγωνίζονται και μετακινούνται, στις καταλήψεις, στις συνελεύσεις και στις αυτοοργανωμένες κουζίνες.
ΖΗΣΕ ΣΑΝ “ΝΤΟΠΙΟΣ”: 700 ΕΥΡΩ ΜΙΣΘΟΣ, 500 ΕΥΡΩ ΕΝΟΙΚΙΟ
ΑΝ ΔΕΝ ΕΞΕΓΕΡΘΟΥΜΕ ΣΕ ΚΑΘΕ ΓΕΙΤΟΝΙΑ, Η ΠΟΛΗ ΜΑΣ ΘΑ ΓΙΝΕΙ ΕΝΑ ΜΕΓΑΛΟ
ΠΑΡΚΟ ΨΥΧΑΓΩΓΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΠΛΟΥΣΙΟΥΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΙΣΤΕΣ
ΠΛΑΤΕΙΑ, ΣΤΡΕΦΗ, ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ, ΕΞΑΡΧΕΙΑ: ΔΕΝ ΘΑ ΓΙΝΟΥΝ ΜΟΥΣΕΙΟ
ΟΥΤΕ ΥΠΕΡΑΝΩ ΞΕΝΑΓΟΣ, ΟΥΤΕ “ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΣ” ΞΕΝΑΓΟΣ
ΖΗΤΩ Η ΑΝΑΡΧΙΑ
_______
_______________
- https://www.thisisathens.org/activities/tours/urban-alternative-athens-tour-review ↩︎
- ΣτΜ: το επίθετο ‘spicy’ στα αγγλικά χρησιμοποιείται στο πλαίσιο της ακτιβιστικής δράσης για να περιγράψει ενέργειες ή πρακτικές που είναι τολμηρές, συγκρουσιακές, με κάποιο βαθμό ρίσκου, στα όρια ή εκτός των ορίων της νομιμότητας, σε αντίθεση με πιο ‘ήπιες’ ή χαμηλής εμπλοκής
πράξεις. ↩︎ - https://www.kathimerini.gr/k/k-magazine/951638/prochorame/ ↩︎
