Βίαια επεισόδια και διαδηλώσεις έχουν ξεσπάσει στο Ιράν, με την συμμετοχή κατά πλειοψηφία γυναικών, μετά τον θάνατο της Mahsa Amini, μιας νεαρής γυναίκας που δολοφονήθηκε σε αστυνομικό τμήμα όπου είχε οδηγηθεί για «ακατάλληλη» χρήση της μαντίλας χιτζάμπ από την κρατική “αστυνομία ηθών”. Στο πλαίσιο μιας βαθιάς οικονομικής και πολιτικής κρίσης, οι Ιρανές αμφισβητούν ανοιχτά στους δρόμους το βαθιά αντιλαϊκό καθεστώς και τη βάναυση καταπίεση των γυναικών.
Το βράδυ της περασμένης Τρίτης, η Mahsa (Zina) Amini, μια 22χρονη Κούρδισσα από τη δυτική πόλη Saqez της επαρχίας του Κουρδιστάν, συνελήφθη έξω από έναν σταθμό του μετρό στην Τεχεράνη από την περιβόητη αστυνομία ηθών του Ιράν.
Η Mahsa Amini ταξίδευε με την οικογένειά της από τη δυτική επαρχία του Κουρδιστάν του Ιράν στην πρωτεύουσα Τεχεράνη, για να επισκεφτεί συγγενείς της όταν φέρεται πως συνελήφθη επειδή δεν τηρούσε τους αυστηρούς κανόνες της χώρας για το γυναικείο ντύσιμο, δηλαδή ότι δεν φορούσε σωστά το χιτζάμπ και το παντελόνι της. Επειτα ξυλοκοπήθηκε βάναυσα σε βαν της αστυνομίας, σύμφωνα με μάρτυρες.
Η είδηση έρχεται εβδομάδες αφότου ο σκληροπυρηνικός πρόεδρος του Ιράν, Ebrahim Raisi, ζήτησε αυστηρότερη επιβολή του υποχρεωτικού κώδικα ένδυσης της χώρας, ο οποίος απαιτεί από όλες τις γυναίκες να φορούν κάλυμμα χιτζάμπ στο κεφάλι και τον λαιμό.
Σύμφωνα με την Hrana, μια ιρανική οργάνωση ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η οικογένεια της Amini ενημερώθηκε κατά τη σύλληψή της ότι θα αφεθεί ελεύθερη μετά από μια «συνεδρία επανεκπαίδευσης». Αλλά η Amini ήταν σε κώμα, όπως είπε η οικογένειά της, προσθέτοντας ότι τους είπαν από το προσωπικό του νοσοκομείου ότι ήταν εγκεφαλικά νεκρή.
Κατηγορήθηκε ότι φορούσε ακατάλληλα το χιτζάμπ της σε μια χώρα που επιβάλλει αυστηρά την υποχρεωτική κάλυψη των μαλλιών και του σώματος των γυναικών. Σύμφωνα με μάρτυρες, ξυλοκοπήθηκε ενώ βρισκόταν μέσα σε ένα αστυνομικό βαν που την μετέφερε σε κέντρο κράτησης. Ο Amini πέθανε την Παρασκευή στο νοσοκομείο αφού πέρασε τρεις ημέρες σε κώμα. Η αστυνομία στην Τεχεράνη αρνήθηκε αμέσως την ευθύνη για τη δολοφονία της και είπε ότι υπέστη «ξαφνική καρδιακή ανεπάρκεια» ενώ περίμενε μαζί με άλλες γυναίκες στο ίδρυμα για «εκπαίδευση». Η σύλληψη και ο θάνατος της Amini πυροδότησε γρήγορα διαδηλώσεις σε ολόκληρη τη χώρα. Τα επεισόδια ξεκίνησαν αρχικά έξω από το νοσοκομείο όπου η νεαρή Masha πέθανε και εξαπλώθηκαν αμέσως σε άλλες επαρχίες. Σε όλα τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, η Masha έχει ήδη γίνει σύμβολο για τον αγώνα ενάντια στην υποχρεωτική χιτζάμπ και την αστυνομία σε όλο τον κόσμο.
Ενώ ο Πρόεδρος του Ιράν Ebrahim Raisi τηλεφώνησε στην οικογένεια της Amini για να εκφράσει τα συλλυπητήριά του, αντιμετώπισε ως επί το πλείστον την κρίση – μια από τις μεγαλύτερες του πρώτου έτους του στην εξουσία μέχρι τώρα – καταπιέζοντας βάναυσα τις Ιρανές και τους Ιρανούς που βγήκαν στους δρόμους. Η καταστολή έχει στοχεύσει ιδιαίτερα τις κουρδικές περιοχές που έχουν προχωρήσει σε γενική απεργία σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τη δολοφονία του Mahsa. Τουλάχιστον 10 μεγάλες πόλεις έχουν κλείσει από τη Δευτέρα παρά την έντονη αστυνομική καταστολή.
Εκατοντάδες γενναίες Κούρδισες που διαμαρτύρονταν για την υποχρεωτική χιτζάμπ έβγαλαν τις μαντίλες τους κατά τη διάρκεια της κηδείας του Amini και τις κουνούσαν στον αέρα ενώ φώναζαν συνθήματα στα Κουρδικά και στα Φαρσί: «Θάνατος στον δικτάτορα!». «Δολοφονία για τη μαντήλα, για πόσο ακόμα;»; και «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία». Οι δυνάμεις ασφαλείας πυροβόλησαν αργότερα μερικούς από τους διαδηλωτές και επιτέθηκαν σε πολλούς με δακρυγόνα, τραυματίζοντας τουλάχιστον 30.
Ρεπορτάζ των διεθνών μέσων μιλούν για πάνω από πέντε νεκρούς από την έναρξη των διαμαρτυριών.
Αλλού στο Ιράν, οι δυνάμεις ασφαλείας έκοψαν την πρόσβαση στο Διαδίκτυο ενώ επιτέθηκαν και συνέλαβαν διαδηλωτές, χτυπώντας αδιακρίτως ανθρώπους στους δρόμους και στοχοποιώντας ακτιβιστές του γυναικείου κινήματος. Όπως και σε προηγούμενους αγώνες, το φοιτητικό κίνημα ήταν στην πρώτη γραμμή της οργάνωσης των κινητοποιήσεων, με μεγάλες διαδηλώσεις να ξεσπούν σε πανεπιστημιουπόλεις σε όλη τη χώρα παρά την παρουσία κατασταλτικών δυνάμεων και με πιθανές σοβαρές συνέπειες για τους φοιτητές.
Σε κοινή δήλωση, δεκατέσσερις φοιτητικές οργανώσεις από σχολές, όπως το Πανεπιστήμιο Amirkabir, το Πανεπιστήμιο Tarbiat Modares και το Πανεπιστήμιο Allameh Tabataba’i ζήτησαν «διάλυση των μονάδων “Περιπολίας Καθοδήγησης και Αστυνομίας Ηθών” ως έναν από τους φρικτότερους θεσμούς καταστολής και καταπίεσης μετά την επανάσταση» στο Ιράν.
Οι διαδηλώσεις δεν οδήγησαν μόνο σε μια γενική αμφισβήτηση της αστυνομίας, αλλά και σε μια βαθύτερη αμφισβήτηση του καθεστώτος μεταξύ των ευρύτερων τμημάτων της κοινωνίας. Στις διαδηλώσεις, οι διαδηλωτές και οι διαδηλώτριες χρησιμοποιούν αντικαθεστωτικά συνθήματα όπως «Θάνατος στον Χαμενεΐ!», αναφερόμενες στον ανώτατο ηγέτη του καθεστώτος Αλί Χαμενεΐ. Άλλα συνθήματα περιελάμβαναν «Θάνατος στον δικτάτορα!» και «Κανένας φόβος! Είμαστε όλες μαζί!» Είναι σημαντικό ότι ορισμένες διαδηλώτριες καταδικάζουν τη βάναυση αυταρχική διακυβέρνηση τόσο του υποστηριζόμενου από τις ΗΠΑ καθεστώτος του Σάχη, που διήρκεσε από το 1941 έως την επανάσταση του 1979 όσο και του τρέχοντος ισλαμικού καθεστώτος, ενάντια στη μοναρχική προοπτική ορισμένων Ιρανών που υποστηρίζουν την επιστροφή στη μοναρχία του Ιράν μέσω του γιου του “αείμνηστου” Σάχη.
Η ιρανική διασπορά, η οποία εκτιμάται ότι περιλαμβάνει τουλάχιστον έξι εκατομμύρια Ιρανούς σε όλο τον κόσμο, έχει επίσης δραστηριοποιηθεί στη διοργάνωση διαδηλώσεων, ιδιαίτερα στην Ευρώπη, το Τορόντο και τη Νέα Υόρκη, ενάντια στη φρικτή δολοφονία της Amini.
Οι βαθύτερες ρωγμές του Ιράν
Η συγκλονιστική δολοφονία της Mahsa Amini και η συνακόλουθη κοινωνική αναταραχή δημιουργούν ένα δύσκολο πολιτικό σκηνικό για τον Raisi, ο οποίος πρόκειται να μιλήσει στη γενική συνέλευση του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη την Τετάρτη.
Πέρα από την καταστολή της λαϊκής δυσαρέσκειας, ο Raisi αντιμετωπίζει σοβαρή διάβρωση της νομιμότητας του καθεστώτος του Ιράν, το οποίο έχει έντονα θεοκρατικά χαρακτηριστικά. Αυτή η πολιτική κρίση χαρακτηρίζεται επίσης από τη διεύρυνση του ρήγματος μεταξύ των δύο πτερύγων που έχουν κυριαρχήσει στην πολιτική του Ιράν: των «μεταρρυθμιστών» και των πιο συντηρητικών «σκληροπυρηνικών». Μέχρι στιγμής, προσωπικότητες υπέρ των μεταρρυθμίσεων, όπως ο πρώην Πρόεδρος Μοχάμαντ Χατάμι, έχουν αμφισβητήσει την απάντηση που επέλεξε να δώσει το καθεστώς στον θάνατο της Αμίνι. Ο πρώην βουλευτής Ali Motahari έγραψε επίσης ότι φοβάται πως το περιστατικό θα μπορούσε να εμφανίσει την ιρανική κυβέρνηση διεθνώς ως μια οντότητα όπως οι Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν.
Άλλοι ρεφορμιστές έχουν προχωρήσει παραπέρα εκδίδοντας δηλώσεις κατά της υποχρεωτικής χιτζάμπ και της αστυνομίας ηθών. Η μεταρρυθμίστρια βουλευτής Parvaneh Salahshouri, ηγέτης της Γυναικείας Φατρίας στο Κοινοβούλιο, έγραψε κατά της υποχρεωτικής χιτζάμπ το 2018 και, φέτος μόλις στις 2 Αυγούστου του 2022, εικοσιένα εξέχοντες μεταρρυθμιστές είχαν επίσης καταγγείλει τους υποχρεωτικούς νόμους για τη χιτζάμπ.
Πρόσφατες αναφορές για την εύθραυστη και επιβαρυμένη υγεία του ανώτατου ηγέτη του Ιράν, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, έχουν επίσης ανοίξει ερωτήματα σχετικά με την πολιτική αβεβαιότητα και ακόμη βαθύτερες φατριακές διαιρέσεις, καθώς ο θάνατος του Χαμενεΐ θα άνοιγε μια διαμάχη εξουσίας για τον διάδοχό του.
Η βαθύτερη κρίση του ιρανικού καθεστώτος δεν μπορεί να ιδωθεί εκτός της διάλυσης της ιρανικής πυρηνικής συμφωνίας, η οποία είχε προσφέρει προσωρινή ανακούφιση από ορισμένες κυρώσεις, πράγμα που αποτελεί στρατηγικό στόχο και των δύο πτερύγων του καθεστώτος. Η επιβολή των κυρώσεων «μέγιστης πίεσης» του Τραμπ, τις οποίες συνεχίζει ο Μπάιντεν, έχει βυθίσει τη χώρα σε μια άνευ προηγουμένου οικονομική κρίση, επηρεάζοντας κυρίως τους εργαζόμενους και τα φτωχότερα στρώματα της ιρανικής κοινωνίας, που εξέφρασαν την οργή τους για την οικονομική κατάσταση κατά τη διάρκεια δύο σημαντικών ταξικών κυμάτων αγώνα το 2018 και το 2019.
Έκτοτε, το καθεστώς ανταποκρίθηκε στην ασταθή κατάσταση εκφράζοντας τα πιο απολυταρχικά χαρακτηριστικά του και στηριζόμενο σε μεγάλο βαθμό στον κατασταλτικό του μηχανισμό για να καταστείλει κάθε δυσαρέσκεια. Εκτός από την αυξημένη καταστολή, οι προεδρικές εκλογές του περασμένου έτους υπογράμμισαν τις αντιδημοκρατικές πτυχές της ιρανικής «δημοκρατίας», όπου το 12μελές “Συμβούλιο Φύλακας” που είναι υπεύθυνο για την έγκριση των υποψηφίων για τις εκλογές ουσιαστικά εμπόδισε τον διορισμό οποιουδήποτε μπορούσε να αμφισβητήσει τον Ραΐσι. Με αυτό τον τρόπο κατάφερε να εξασφαλίσει ουσιαστικά την εκλογή των σκληροπυρηνικών.
Αυτές οι τάσεις προς τον αυταρχισμό συνδέονται αναμφίβολα με την αυξανόμενη πολιτική επιρροή του σώματος των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης (IRGC), μιας ισχυρής δύναμης ασφαλείας και εσωτερικής αστυνομίας, που ελέγχει με διάφορους τρόπους τα δύο τρίτα του ΑΕΠ του Ιράν και ανταγωνίζεται όλο και περισσότερο τον ισλαμικό κλήρο για την εξουσία. Ο ιστορικός ρόλος τους μπορεί να ανιχνευθεί πίσω στη καθοριστικής τους συνεισφορά για την εδραίωση του ισλαμικού καθεστώτος κατά τη διάρκεια της ιρανικής αντεπανάστασης, ενώ η λειτουργία του IRGC επεκτάθηκε πολύ κατά της περίοδο της πολιτικής κρίσης που ξεκίνησε μετά τις εκλογές του 2009, μιας και έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην καταστολή των κοινωνικών εξεγέρσεων.
Τους τελευταίους μήνες, η αυξημένη δίωξη επιφανών πολιτικών ακτιβιστών στο Ιράν, ειδικά γυναικών όπως η Leila Hosseinzadeh και η Sepideh Rashno, έχει φέρει στο επίκεντρο την άκαμπτη πειθαρχία του αντιδραστικού Ιρανικού καθεστώτος. Πέρα από την καταπίεση των γυναικών (το κράτος του Ιράν είναι ένας από τους κορυφαίους εκτελεστές γυναικών στον κόσμο) και τη βάναυση τιμωρία της queer κοινότητας, όπως δείχνουν οι πρόσφατες θανατικές ποινές στα queer ακτιβιστ@ Zahra Seddiqi Hamedani και Elham Choubdar, η κριτική επεκτείνεται επίσης στην άρνηση βασικών δημοκρατικών δικαιωμάτων όπως η αναγνώριση των ανεξάρτητων συνδικαλιστικών οργανώσεων.
Η ανάπτυξη Τάσεων προς την Κοινωνική Κρίση και την Ταξική Πάλη
Από τις αρχές του 2022, η κοινωνική ατμόσφαιρα στη χώρα σηματοδοτήθηκε επίσης από κύματα διαμαρτυριών και απεργιών, με στόχο κυρίως τη λειψυδρία και την κοινωνική κρίση που προξενεί το αυξανόμενο κόστος ζωής που επιδεινώθηκε μετά από τον πόλεμο στην Ουκρανία. Όπως ανέφερε πρόσφατα η Red Flag, η ιρανική οικονομία αντιμετωπίζει μια σοβαρή κρίση: “Το νόμισμα έφτασε στη χαμηλότερη τιμή του ποτέ τον Ιούνιο, ο ετήσιος πληθωρισμός βρίσκεται στο 41,5% και αυξάνεται, σύμφωνα με στοιχεία από το Στατιστικό Κέντρο του Ιράν. Η τιμή των βασικών ειδών διατροφής έχει αυξηθεί κατά 90,2%, και οι δαπάνες των νοικοκυριών έχουν τριπλασιαστεί, ενώ οι πραγματικοί μισθοί συνεχίζουν να μειώνονται.”
Τα αποτελέσματα των ακρωτηριαστικών κυρώσεων μέγιστης πίεσης, σε συνδυασμό με τη φαινομενικά σε κώμα πυρηνική συμφωνία, οδήγησαν το καθεστώς να επιβάλει λιτότητα με σκοπό να πληρώσουν οι εργαζόμενοι για την κρίση που τους συντρίβει. Ήδη, ο Raisi έχει εισαγάγει μια σειρά μέτρων όπως περικοπές στις επιδοτήσεις σιταριού και κατάργηση των φαρμακευτικών επιδοτήσεων. Ως αποτέλεσμα, σημειώθηκε δεκατριπλάσια αύξηση της τιμής του ψωμιού και γρήγορα ξέσπασαν ταραχές για το ψωμί στη νότια επαρχία Khuzestan, η οποία φιλοξενεί μια μεγάλη αραβική μειονότητα και αποτελεί συχνό σημείο κοινωνικών αναβρασμών λόγω περιβαλλοντικών αγώνων στην περιφέρεια και την παρουσία των αγωνιστών εργαζομένων του σωματείου Haft Tappeh στο ζαχαροκάλαμο .
Μέσα στο εργατικό κίνημα, οι δάσκαλοι ηγήθηκαν επίσης αγώνες σχετικά με την κρίση του κόστους ζωής και πρωτοστάτησαν σε μια σειρά από πανεθνικές απεργίες, συγκεντρώσεις και καταλήψεις, συμπεριλαμβανομένων τεράστιων διαδηλώσεων σε όλη τη χώρα την Πρωτομαγιά του περασμένου έτους ως μέρος του Συντονιστικού Συμβούλιο Συνδικαλιστικών Οργανώσεων Εκπαιδευτικών. Σε πολιτική κλίμακα, νέες μαρξιστικές οργανώσεις (που λειτουργούν σε μεγάλο βαθμό υπόγεια) όπως η «Εργατική Οργανωμένη Επιτροπή Δράσης» (LOAC) αναδύονται μεταξύ των φοιτητικών και εργατικών κινημάτων καθώς επαναστατικές σοσιαλιστικές ιδέες επανεμφανίζονται μεταξύ της ιρανικής πρωτοπορίας που έχει εμπλακεί στα πρόσφατα κύματα αγώνων από τη μαζική εξέγερση το 2019 έως την απεργία των εργαζομένων στο πετρέλαιο το 2021.
Από τη οργή στην ελευθερία
Οι κοινωνικές εκρήξεις που αναδύονται στο Ιράν έχουν τη δυνατότητα να οικοδομήσουν νήματα συνέχειας με τον ιστορικό αγώνα των ιρανικών μαζών ενάντια στα καταπιεστικά καθεστώτα τους και την απειλή του ιμπεριαλισμού. Προκειμένου οι κινητοποιήσεις που αναδύονται ενάντια στην καταπίεση των γυναικών να προχωρήσουν με τρόπο που να ανταποκρίνεται στα συμφέροντα των καταπιεσμένων και των εκμεταλλευόμενων στο Ιράν, είναι σημαντικό να συνδέσουμε τον αγώνα ενάντια στο ιδιαίτερα αντιδημοκρατικό και πατριαρχικό καθεστώς του Ιράν με έναν αγώνα ενάντια στο καπιταλιστικό σύστημα που συντηρεί τους αστούς μουλάδες.
Υπό αυτή την έννοια, η σύγκλιση του αναπτυσσόμενου γυναικείου κινήματος με τη μαχητική εργατική τάξη του Ιράν που έχει αναδειχθεί ως σημαντικός παράγοντας στους πρόσφατους αγώνες μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο στην προώθηση αυτών των αγώνων. Ας μην ξεχνάμε ότι η ιρανική επανάσταση ξεκίνησε με τη βίαιη καταστολή των διαδηλώσεων από τον Σάχη και την αυταρχική του διακυβέρνηση. Ήταν η απεργία των εργαζομένων στο πετρέλαιο ως απάντηση σε αυτή την καταστολή που ξεκίνησε μια γενική απεργία που γονάτισε το καθεστώς του Σάχη. Οι εργάτες πετρελαίου στο Ιράν σήμερα έχουν τη δυνατότητα να ασκήσουν τη στρατηγική τους ισχύ με παρόμοιο τρόπο.
Η ιρανική επανάσταση δεν ήταν μόνο μια επανάσταση ενάντια στο καθεστώς του Σάχη, αλλά και μια επανάσταση ενάντια στις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις που επωφελήθηκαν για χρόνια την κυριαρχία του. Αυτά τα μαθήματα είναι σημαντικά σήμερα, καθώς ιμπεριαλιστικές χώρες όπως οι ΗΠΑ και η Γαλλία καταγγέλλουν τη δολοφονία της Mahsa Amini αποκρύπτοντας τα συμφέροντα τους. Αυτές είναι οι λεγόμενες «δημοκρατικές» χώρες των οποίων η αστυνομία δολοφονεί επίσης βάναυσα γυναίκες, των οποίων τα καθεστώτα αρνούνται το δικαίωμα στην άμβλωση και επιβάλλουν με ρατσιστικό τρόπο την απαγόρευση της μαντίλας στην Γαλλία, νομοθεσία που περιορίζει την αυτονομία της γυναίκας από άλλη οπτική γωνία. Αυτές είναι οι χώρες που επιβάλλουν κυρώσεις μέγιστης πίεσης και τα μποικοτάζ, που προκαλούν καθημερινά δυστυχία στους Ιρανούς εργάτες.
Εναντίον της ιρανικής άρχουσας τάξης και των ξένων δυνάμεων, η εμπλοκή της αριστεράς μπορεί να είναι αποφασιστική για την ανεξάρτητη αντιπολίτευση ενάντια σε αυτές τις καταπιεστικές επιθέσεις. Εξάλλου, ήταν οι μαρξίστριες που οργάνωσαν τις πρώτες μαζικές διαδηλώσεις κατά της υποχρεωτικής κάλυψης κατά τη διάρκεια της Παγκόσμιας Ημέρας της Γυναίκας το 1979.
Η διεθνής αριστερά και τα φεμινιστικά κινήματα σε όλο τον κόσμο θα πρέπει να σηκώσουν το λάβαρο των Ιρανών γυναικών, νέων και εργαζομένων στον αγώνα, στο πνεύμα των διαδηλώσεων του Τζορτζ Φλόιντ που εξαπλώθηκαν παγκοσμίως. Τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε ως τάξη ξεπερνούν τα σύνορά μας και μπορούν να επιλυθούν μόνο διεθνώς.
____________
KEIMENO: Maryam Alaniz
Η Maryam Alaniz είναι μια σοσιαλίστρια δημοσιογράφος, ακτιβίστρια και διδακτορική φοιτήτρια που ζει στη Νέα Υόρκη. Είναι συντάκτρια του διεθνούς τμήματος του Left Voice. Ακολουθήστε την στο Twitter: @MaryamAlaniz ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: Τάσος Σαγρής / Κενό Δίκτυο
