Δύο συνεντεύξεις που πήρε ο αναρχικός συγγραφέας Uri Gordon σε κοινωνικούς αγωνιστές με πολυετή συμμετοχή στους αγώνες των Ζαπατίστας σχετικά με τις πρόσφατες ανακοινώσεις τους για την νέα δομή οργάνωσης της αυτονομίας στις περιοχές τους.

Μετάφραση / επιμέλεια από τον ιστότοπο των αναρχικών εκδόσεων Freedom Press.

Νίκος Γκατζίκης – Τάσος Σαγρής (Κενό Δίκτυο)

Την περασμένη εβδομάδα, ο Ζαπατιστικός Στρατός Εθνικής Απελευθέρωσης (Ejercito Zapatista de Liberacion Nacional, EZLN) δημοσίευσε την ανακοίνωση: Ένατο μέρος- Η νέα δομή της ζαπατιστικής αυτονομίας, καθορίζοντας μια νέα αποκεντρωμένη δομή για τις αυτόνομες αυτόχθονες κοινότητες στην Τσιάπας. Το Freedom Press μίλησε με τον Bill Weinberg, παλαίμαχο δημοσιογράφο και αναρχικό στη Νέα Υόρκη, για να αποκτήσει περισσότερες πληροφορίες σχετικά με αυτή την αλλαγή και τη σημασία της. Το βιβλίο του για τους Ζαπατίστας, Φόρος τιμής στην Τσιάπας: Οι νέοι αυτόχθονες αγώνες στο Μεξικό, εκδόθηκε από τον εκδοτικό οίκο Verso το 2000. Πέρασε πολύ χρόνο στην Τσιάπας και αλλού στο Μεξικό κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1990, καλύπτοντας τα αυτόχθονα, ιθαγενικά κινήματα συμπεριλαμβανομένων των Ζαπατίστας. Τις τελευταίες δεκαετίες έχει περάσει περισσότερο χρόνο στη Νότια Αμερική και τώρα ολοκληρώνει ένα βιβλίο για τους αγώνες των ιθαγενών στις Άνδεις, ιδιαίτερα στο Περού. Συνεχίζει να παρακολουθεί στενά τους Ζαπατίστας και την Τσιάπας και καλύπτει τα κινήματα αυτονομίας από όλο τον κόσμο στην ιστοσελίδα του CounterVortex.org

21 Νοέμβρη 2023

Freedom: Έχοντας διαβάσει τη δήλωση που δημοσίευσαν οι Ζαπατίστας σχετικά με την αλλαγή στη δομή αυτονομίας τους, πώς θα εξηγούσες την αλλαγή; Ποια νομίζεις ότι είναι η ουσία του μετασχηματισμού ή της μετάβασης που αναγγέλλει αυτή η δήλωση;

Bill Weinberg: Το διαβάζω ως απάντηση στις νέες πιέσεις που δέχονται, στην αναζωπύρωση της παραστρατιωτικής δραστηριότητας στην Τσιάπας που στοχεύει ιδιαίτερα τις κοινότητες των Ζαπατίστας. Αυτό συνδέεται πολύ στενά με τις συμμορίες ναρκωτικών, οι οποίες προσπαθούν να εδραιώσουν τον έλεγχο στα σύνορα του Μεξικού με τη Γουατεμάλα. Και φαίνεται ότι πρόκειται για περαιτέρω αποκέντρωση του κινήματος. Όταν ανακοίνωσαν για πρώτη φορά  ότι διαλύουν τους αυτόνομους δήμους τους, ανησύχησα λίγο. Αυτό ήταν το τέταρτο μέρος της νέας σειράς ανακοινωθέντων, που εκδόθηκε στις 6 Νοεμβρίου. Αλλά στη συνέχεια, στις 13 Νοεμβρίου εξέδωσαν το ένατο μέρος, εξηγώντας τη «νέα δομή της αυτονομίας των Ζαπατίστας», η οποία καθιστά σαφές ότι ουσιαστικά διατηρούν ένα σύστημα τοπικής αυτόνομης διακυβέρνησης, αλλά πρόκειται να είναι πιο τοπικοποιημένο.

Διασπούν τους λεγόμενους MAREZ, τους Αυτόνομους Εξεγερμένους Δήμους των Ζαπατίστας, στις κοινότητες βάσης τους, οι οποίες θα ονομάζονται τοπικές αυτόνομες κυβερνήσεις, ή GAL όπως είναι το ισπανικό ακρωνύμιο. Λαμβάνοντας υπόψη ότι, σύμφωνα με το ανακοινωθέν, υπήρχαν μόνο μερικές δεκάδες αυτόνομοι δήμοι MAREZΖαπατίστα, τώρα θα υπάρχουν χιλιάδες GAL και τοπικές αυτόνομες κυβερνήσεις. Και σύμφωνα με αυτό το ανακοινωθέν, υπάρχει μια σειρά δομών όπου οι GAL μπορούν να συναντηθούν στη βάση της εθελοντικής σύνδεσης σε μια ομοσπονδιακή δομή, σε ανώτερο επίπεδο περιφερειών.

Έτσι, το επόμενο επίπεδο είναι οι κολεκτίβες των αυτόνομων κυβερνήσεων των Ζαπατίστας ή CGAZs, και αυτές πρόκειται να αντικαταστήσουν τα λεγόμενα «συμβούλια καλής διακυβέρνησης», τα οποία συντόνιζαν τους παλιούς αυτόνομους δήμους, που αντιστοιχούσαν στα caracoles, τους χώρους συνάντησης των κοινοτήτων των Ζαπατίστας που είχαν κατασκευαστεί σε διάφορα χωριά στην Τσιάπας.

Στη συνέχεια, θα υπάρξει ένα ανώτερο επίπεδο από αυτό, όταν οι συνελεύσεις των συλλογικοτήτων των αυτόνομων κυβερνήσεων σχηματίσουν μια ACGAZ σε «ζώνες», δηλαδή μεγαλύτερες οντότητες από «περιφέρειες». Έτσι, φαίνεται ότι όλα γίνονται όλο και πιο υπόλογα στις κοινότητες βάσης και ότι οι μεγαλύτερες δομές, με βάση την εθελοντική ένωση ή τις αρχές της ομοσπονδίας, γίνονται οντότητες που προκύπτουν από την αυθόρμητη δράση της βάσης. Έτσι, φαίνεται ότι υπάρχει μια περαιτέρω αποκέντρωση του κινήματος, το οποίο υποθέτω ότι θεωρείται πως θα είναι πιο ανθεκτικό.

Με αρκετά σκοτεινό τρόπο, η επίσημη αγγλική μετάφραση του ανακοινωθέντος στην ιστοσελίδα των Ζαπατίστας δηλώνει πως «Η δομή και η διάταξη του EZLN έχουν αναδιοργανωθεί προκειμένου να αυξηθεί η άμυνα και η ασφάλεια των κοινοτήτων και της μητέρας Γης σε περίπτωση επιθέσεων, επιδρομών, επιδημιών, εισβολής εταιρειών που λυμαίνονται τη φύση, μερικής ή ολικής στρατιωτικής κατοχής, φυσικών καταστροφών και πυρηνικών πολέμων»!

Freedom: Μπορείς να εξηγήσεις λίγο περισσότερο τι συμβαίνει τον τελευταίο καιρό με τα καρτέλ, με τη μεξικανική αστυνομία ή το στρατό, και άλλες δυνάμεις που απειλούν τις κοινότητες Ζαπατίστα;

BW: Πίσω στη δεκαετία του 1990, στα χρόνια αμέσως μετά την εξέγερση των Ζαπατίστας το 1994, υπήρχαν όλες αυτές οι παραστρατιωτικές ομάδες οργανωμένες βασικά σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, οι οποίες σχημάτιζαν έναν συνασπισμό κατά των Ζαπατίστας προσπαθώντας να τρομοκρατήσουν το κίνημα σε υποταγή. Και αυτός ο συνασπισμός διαμορφώνονταν από τους τοπικούς γαιοκτήμονες, τους βαρόνους βοοειδών και τους λεγόμενους caciques. Αυτοί ήταν αφεντικά των χωριών των ιθαγενών και ήταν πελάτες της τότε κυβερνώσας μονοκομματικής δικτατορίας στο Μεξικό υπό το PRI – το λεγόμενο Θεσμικό Επαναστατικό Κόμμα, που ήταν διάσημο περισσότερο για τη θεσμικότητά του παρά για την επαναστατικότητά του. Και αυτό φυσικά κορυφώθηκε με την περίφημη σφαγή στο Acetal τον Δεκέμβριο του 1997. Εκεί σφαγιάστηκαν περίπου 40 μέλη μιας κοινότητας, που δεν ήταν καν ακριβώς ζαπατιστική κοινότητα, αλλά μια αγροτική ειρηνιστική ομάδα ιθαγενών που ονομάζονταν Λας Αμπέχας, δηλαδή Οι Μέλισσες. Αυτοί οι άνθρωποι ήταν φιλικά προσκείμενοι προς τους Ζαπατίστας αλλά δεν βρίσκονταν υπό τη δομή της διοίκησής τους. Αυτή λοιπόν ήταν η άσχημη, αποτρόπαια κορύφωση της παραστρατιωτικής εκστρατείας εναντίον των Ζαπατίστας και των κοινοτήτων που τους συμπαθούσαν τη δεκαετία του 1990.

Στη συνέχεια, το PRI έχασε την εξουσία στις εθνικές εκλογές του 2000 – και οι Ζαπατίστας νομίζω αξίζουν τα εύσημα για το ότι προκάλεσαν το δημοκρατικό άνοιγμα του Μεξικού, επειδή το PRI συνειδητοποίησε ότι θα έπρεπε να υποχωρήσουν λίγο, διαφορετικά θα αντιμετώπιζαν μια επανάσταση. Έτσι ήταν τα πράγματα πίσω στο 1994, θεωρήθηκε ότι η επανάσταση ήταν πιθανή. Έτσι άρχισαν να επιτρέπουν ελεύθερες εκλογές, λίγο πολύ. Δυστυχώς, ήταν η πολιτική δεξιά και όχι η αριστερά που εκμεταλλεύτηκε με μεγαλύτερη επιτυχία το δημοκρατικό άνοιγμα, με το PAN, το Κόμμα Εθνικής Δράσης, να έρχεται στην εξουσία υπό τον Βισέντε Φοξ, και τη νεοφιλελεύθερη μεταρρύθμιση που κυριάρχησε μετά.

Παρ’όλα αυτά, αυτό διέλυσε την τριπλή συμμαχία μεταξύ του PRI, των επίσημων ενόπλων δυνάμεων και των τοπικών παραστρατιωτικών ομάδων στην Τσιάπας. Ωστόσο, εξ όσων γνωρίζω, οι caciques παρέμειναν γενικά πιστοί στο PRI. Αλλά ίσως ο βαθμός συνεργασίας που λάμβαναν από τις επίσημες ένοπλες δυνάμεις με μυστικότητα άρχισε να μειώνεται και αυτός ο δεσμός άρχισε να εξασθενεί. Έτσι, σε αυτή τη διαδικασία οι παραστρατιωτικοί έμειναν σε κάποιο βαθμό αδρανείς, τα πρώτα χρόνια του 21ου αιώνα. 

Ο Βισέντε Φοξ έκανε την περίφημη δήλωση ότι θα έλυνε το πρόβλημα της Τσιάπας και θα έκανε ειρήνη με τους Ζαπατίστας σε 15 λεπτά. Φυσικά, απέτυχε να το κάνει αυτό επειδή η κυβέρνηση δεν έχει ακόμα και σήμερα ικανοποιήσει το βασικό τους αίτημα για ειρήνη, κάτι που θα μπορούσε να επιτευχθεί μόνο με μια σημαντική συνταγματική μεταρρύθμιση για την καθιέρωση αυτονομίας των αυτόχθονων κοινοτήτων. Υπήρξε ένα είδος ψευδο-μεταρρύθμισης την οποία οι Ζαπατίστας δεν αποδέχτηκαν, που προέκυψε από τον αποτυχημένο διάλογο κατά τη διάρκεια της προεδρίας του Ερνέστο Ζεδίγιο στη δεκαετία του 1990, αλλά ποτέ δεν υπήρξε πραγματικά μια τέτοια μεταρρύθμιση, σίγουρα καμία που να έχει αποδεχθεί ποτέ ο Ζαπατιστικός Στρατός Εθνικής Απελευθέρωσης. Έτσι, ενώ δεν υπήρχε καμία ειρηνευτική συμφωνία με την κυβέρνηση όπως είχε υποσχεθεί ο Φοξ, η βία στην Τσιάπας σταμάτησε και η κυβέρνηση, σε κάποιο βαθμό, υιοθέτησε μια χαλαρή προσέγγιση και άφησε τις κοινότητες των Ζαπατίστας να διοικούνται με αυτονομία. Έτσι, θα μπορούσαμε ίσως να μιλήσουμε για μια προσέγγιση «κατασταλτικής ανοχής» σε κάποιο βαθμό.

Αυτό που άρχισε να συμβαίνει εν τω μεταξύ ήταν ότι οι ναρκοπόλεμοι ξέφυγαν από τον έλεγχο, επηρεάζοντας αρχικά κυρίως το βόρειο Μεξικό και τα λιμάνια εισόδου στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου τα αντίπαλα καρτέλ της Τιχουάνα, του Χουάρες και του Κόλπου ανταγωνίζονταν για τον έλεγχο αυτών των συνοριακών περασμάτων. Αλλά στα χρόνια μετά το 2000 η βία άρχισε να εξαπλώνεται σε όλο το Μεξικό, κατεβαίνοντας βασικά από τα βόρεια προς τα νότια, με τα καρτέλ να προσπαθούν να κερδίσουν τον έλεγχο των οδών κυκλοφορίας σε ολόκληρη τη χώρα, καθώς και τον έλεγχο της καλλιέργειας παπαρούνας και τις καλλιέργειες της κάνναβης, αποκτώντας έναν πραγματικό παραστρατιωτικό χαρακτήρα με ομάδες όπως οι Ζέτας που αναδύθηκαν τότε. Μπροστά σε αυτή την κατάσταση ο Φελίπε Καλντερόν, ο διάδοχος του Φοξ, επίσης από το PAN, εξαπέλυσε τον στρατό εναντίον των καρτέλ – πράγμα που προκάλεσε προφανώς την εκτεταμένη αύξηση της βίας.

Έτσι, υπό την προεδρία του η βία εξαπλώθηκε σε όλη τη χώρα φτάνοντας τελικά στον νότο, κυρίως στο Γκερέρο, αλλά και όλο και νοτιότερα μέχρι την Τσιάπας, τη νοτιότερη πολιτεία του Μεξικού. Και φαίνεται τώρα ότι υπάρχει μια προσπάθεια από την πλευρά διαφόρων εγκληματικών δικτύων, ίσως μερικά από αυτά που συνδέονται με τους Zetas, να αποκτήσουν τον έλεγχο των συνόρων της Γουατεμάλας και των σημείων εισόδου στο Μεξικό. Έτσι, σε αυτό το πλαίσιο, υπήρξε μια αναζωπύρωση της παραστρατιωτικής βίας κατά των Ζαπατίστας – όχι στο επίπεδο που ήταν πίσω στη δεκαετία του 1990, αλλά ακόμα κι έτσι αρκετοί άνθρωποι έχουν σκοτωθεί και υπήρξαν τα τελευταία χρόνια ένοπλες επιθέσεις σε κοινότητες βάσης.

Είναι ενδιαφέρον ότι στο αρχικό ανακοινωθέν της 6ης Νοεμβρίου όπου ανήγγειλε την αναδιοργάνωση των αυτόνομων κοινοτήτων και τη διάλυση των αυτόνομων δήμων, ο υποδιοικητής Moises, ο οποίος υπέγραψε το ανακοινωθέν, αναφέρθηκε εμμέσως σε μια νέα πίεση από την αυξανόμενη δύναμη των «καρτέλ του αποδιοργανωμένου εγκλήματος» στην Τσιάπας. Αυτή είναι μια πολύ τυπική ειρωνική διατύπωση των Ζαπατίστας – όχι το οργανωμένο  έγκλημα, αλλά το αποδιοργανωμένο έγκλημα, υπονοώντας πώς τα καρτέλ έχουν γίνει τόσο κατακερματισμένα με τον εμφύλιο πόλεμο, που τελικά δεν είναι ακριβώς σαφές ποιος έχει τον έλεγχο. Δεν είναι όπως πίσω στη δεκαετία του ενενήντα, όταν τα τρία μεγάλα καρτέλ ήταν από την Τιχουάνα, τη Χουάρες και τον Κόλπο. Τώρα, είναι μια πολύ, πολύ πιο περίπλοκη εικόνα. Αλλά είναι ακόμα πιο βίαιοι τώρα από ό,τι ήταν τότε.

Freedom: Πώς συνδέεται αυτό με την αποκέντρωση της δομής; Πώς θα μπορούσε αυτό να παρέχει ανθεκτικότητα που δεν παρείχε η προηγούμενη δομή;

BW: Αυτή είναι μια καλή ερώτηση, και θα μπορούσα να σου δώσω μια καλύτερη απάντηση αν βρισκόμουν στην Τσιάπας, αλλά γενικά ο συγκεντρωτισμός δίνει στους εχθρούς σου έναν στόχο για να επιτεθούν, σωστά; Η περαιτέρω αποκέντρωση μπορεί να δημιουργήσει πιο διάσπαρτους στόχους και να καταστήσει το κίνημα πιο ανθεκτικό. Δεν πρόκειται να υπάρξει κάποιο κεντρικό σημείο εστίασης της ζαπατιστικής οργάνωσης που θα μπορούσαν να στοχεύσουν αυτές οι νέες παραστρατιωτικές ομάδες – αν είναι στην πραγματικότητα νέες, κάτι για το οποίο δεν είμαι καθόλου σίγουρος. Διότι όπως είπα, σταμάτησαν τουλάχιστον σε κάποιο βαθμό, όταν το PRI έχασε την εξουσία, επειδή το κόμμα ήταν σαν την κόλλα που κρατούσε τη συμμαχία μεταξύ των τοπικών παραστρατιωτικών ομάδων και των επίσημων ενόπλων δυνάμεων. Επομένως, σε ποιο βαθμό εξακολουθεί να υπάρχει αυτός ο δεσμός; Και φυσικά, αυτό σχετίζεται με το ευρύτερο ζήτημα της σχέσης μεταξύ των καρτέλ και του κράτους.

Ενώ ο Καλντερόν έστελνε τον στρατό ενάντια στα καρτέλ, την ίδια στιγμή πολλοί από τους δικούς του αξιωματούχους, συμπεριλαμβανομένων στρατιωτικών, αποκαλύφθηκε ότι ήταν υπό τον έλεγχο των καρτέλ. Συναντάμε πλέον, αυτή την εξαιρετικά ανησυχητική εξέλιξη, όπου ένοπλοι των καρτέλ και των πολιτοφυλακών φορούν τις στολές της πολιτειακής ή ομοσπονδιακής αστυνομίας σε διάφορες περιοχές του Μεξικού. Από πού λοιπόν παίρνουν αυτές τις στολές; Είναι αντίγραφα, ή παίρνουν όντως τις αυθεντικές στολές; Υπάρχει λοιπόν ένα ενδιαφέρον ερώτημα: σε ποιο βαθμό ο παλιός αντιζαπατιστικός δεσμός μεταξύ των παραστρατιωτικών και των επίσημων ενόπλων δυνάμεων είναι ακόμα ζωντανός;

Freedom: Αυτό εγείρει το ερώτημα, πώς αποκεντρωμένοι, αντι-ιεραρχικοί, μη-κρατικοί φορείς μπορούν να καταπολεμήσουν ιεραρχικούς μη κρατικούς ή ημι-κρατικούς παράγοντες όπως είναι τα καρτέλ ή οι παρακρατικοί. Αυτό είναι ένα τυπικό επιχείρημα ενάντια στον αναρχισμό. «Τι θα κάνεις όταν, αφού φύγει η αστυνομία, έρθουν οι γκάνγκστερ;» Αντιπροσωπεύει αυτή η αλλαγή την απάντηση των Ζαπατίστας ή δείχνει ότι δεν έχουν απάντηση;

BW: Θα επέλεγα το πρώτο. Θα έλεγα ότι ναι, αυτή είναι η απάντηση. Θέλω να πω, κοιτάξτε, υπήρξε πολλή κριτική για τους Ζαπατίστας από τη λεγόμενη σκληρή αριστερά ή ultras, όπως τους αποκαλούν στο Μεξικό – ότι ξεκίνησαν με αυτές τις μεγάλες φιλοδοξίες το 1994, πως επρόκειτο να ανατρέψουν την κυβέρνηση, να κάνουν μια εθνική επανάσταση, και να βαδίσουν στην Πόλη του Μεξικού, αλλά φυσικά δεν το έχουν κάνει ακόμα αυτό. Έτσι, έχουν χλευαστεί από τους ultras ότι στην πραγματικότητα είναι «ένοπλοι ρεφορμιστές». Αλλά εγώ δεν έχω αυτή την άποψη. Όπως ανέφερα νωρίτερα, οι Ζαπατίστας προκάλεσαν σε μεγάλο βαθμό ένα δημοκρατικό άνοιγμα στο Μεξικό και προκάλεσαν συνταγματικές μεταρρυθμίσεις. Δεν είναι κάτι που είδαν ως εκπλήρωση των αιτημάτων τους, αλλά παρ’όλα αυτά, έχει δοθεί, βάσει του μεξικανικού συντάγματος, ένας μεγαλύτερος βαθμός αυτονομίας στις αυτόχθονες, ιθαγενικές κοινότητες. 

Και τέλος, το πιο σημαντικό, παρά τους περιορισμούς που έχουν αντιμετωπίσει, σε μια κατάσταση που δεν είναι ούτε ακριβώς πόλεμος- ούτε ακριβώς ειρήνη, και συνεχίζεται τώρα για περισσότερο από μια γενιά στην Τσιάπας, οι Ζαπατίστας κατάφεραν να διατηρήσουν μια αυτοδιοικούμενη αυτόνομη ζώνη. Εξακολουθούν να υπάρχουν μέσα σε αυτή τη ζώνη μεγάλες εκτάσεις γης, γενικά οι φτωχότερες και πιο παραμεθόριες και απομακρυσμένες περιοχές της επαρχίας, αλλά παρ’όλα αυτά μεγάλες εκτάσεις εδάφους στα βουνά και τη ζούγκλα της Τσιάπας που δεν βρίσκονται υπό τον έλεγχο της κυβέρνησης. Ούτε υπό τον έλεγχο της εθνικής, πολιτειακής ή «επίσημης» δημοτικής αρχής. Βρίσκονται υπό τον έλεγχο των κοινοτήτων βάσης. Έτσι, μου φαίνεται ότι έχουν ήδη επιτύχει ένα μεγάλο βαθμό ανθεκτικότητας απέναντι σε όλη την πίεση που αντιμετωπίζουν, ιδιαίτερα την ένοπλη πίεση από παραστρατιωτικές ομάδες, αλλά και μερικές φορές από κυβερνητικές στρατιωτικές κινήσεις εναντίον τους. Παρ ‘όλα αυτά, κατάφεραν να διατηρήσουν τον έλεγχο στην επικράτειά τους.

Έτσι, νομίζω ότι ξέρουν τι κάνουν σχετικά με την αυτόνομη αυτοδιοίκηση. Πιστεύω ότι τα γεγονότα το αποδεικνύουν. Οργανώνουν μια νέα δομή την οποία μόλις τώρα ανακοίνωσαν, αλλά φαντάζομαι ότι έχει ήδη τεθεί σε εφαρμογή εδώ και λίγο καιρό. Πιθανότατα άρχισε να αναπτύσσεται αυθόρμητα ως κάτι ριζωμένο στις μικρότερες τοποθεσίες της επαρχίας, στις κοινότητες της βάσης, και είναι πιο οργανικο και ως εκ τούτου, πιο ανθεκτικό.

Σχετικό με αυτό είναι και το όλο ζήτημα της αυτόχθονης ηγεσίας μεταξύ των Ζαπατίστας και το ζήτημα του ποιος ήταν ή ίσως εξακολουθεί να είναι ο ρόλος της «καθοδήγησης», για να το πούμε έτσι. Ο διαβόητος υποδιοικητής Μάρκος πριν από λίγα χρόνια «αυτοκαταργήθηκε» και είπε ότι η νέα φωνή του κινήματος θα ήταν ο υποδιοικητής Γκαλεάνο, και όλοι υποθέσαμε ότι ήταν απλώς ο Μάρκος που έγραφε με νέο όνομα.

Αλλά τώρα, αυτό το πιο πρόσφατο ανακοινωθέν έχει εκδοθεί από τον Υποδιοικητή Μωησές, και ο Μωησές ήταν πιστεύω ένας από τους αρχικούς αυτόχθονες Μάγια Τζελτάλ που ήταν από την αρχή ηγέτες του κινήματος, και ένας από τους ηγέτες της δομής διοίκησης της στρατιωτικής πτέρυγας του κινήματος, της Αυτόχθονης Επαναστατικής Παράνομης Επιτροπής ή CCRI. Έτσι, υπάρχει επίσης μια αίσθηση ότι ως μέρος όλης αυτής της διαδικασίας αναδιοργάνωσης, ενδέχεται να αρχίσει να προβάλει περισσότερο η πραγματική ηγεσία του κινήματος από τους Μάγια. Αντίθετα, στο βαθμό που συνέχισε να υπάρχει, η καθοδήγηση από τους μεστίζο υποχωρεί όλο και περισσότερο. (ΣτΜ: μιγάδες απόγονοι ενός λευκού και ενός αυτόχθων ιθαγενούς γονέα)

Freedom: Υπάρχουν προφανείς αναλογίες μεταξύ της Τσιάπας και άλλων εμπειριών αποκεντρωτικών επαναστατικών οργανώσεων που εμφανίζονται κατά τη διάρκεια πολέμων, όπως η κατάσταση στη Ροτζάβα σήμερα, τα ιστορικά παραδείγματα της Καταλονίας στον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο ή του κινήματος Μαχνοβτσίνα στην Ουκρανία κατά τη διάρκεια της Ρωσικής Επανάστασης. Υπάρχει κάποια γενική εικόνα που μπορούμε να αντλήσουμε από αυτά τα παραδείγματα σχετικά με τις δυνατότητες αποκεντρωμένης αυτονομίας;

BW: Υποθέτω ότι η διαφορά είναι ότι οι Ζαπατίστας, σε αντίθεση με την κατάσταση στην Ουκρανία πριν από έναν αιώνα και σε αντίθεση με τους Κούρδους της Ροτζάβα σήμερα, έχουν αποφύγει να διεξάγουν έναν άμεσο στρατιωτικό αγώνα για την υπεράσπιση των εδαφών τους, ο οποίος με τη σειρά του θα συνεπαγόταν να λερώσουν τα χέρια τους με αναπόφευκτες πολιτικές εμπλοκές. Θέλω να πω, στους αναρχικούς δεν αρέσει όταν το λέω αυτό, αλλά είναι γεγονός ότι οι Κούρδοι της Ροτζάβα υποστηρίζονται από τον ιμπεριαλισμό των ΗΠΑ, έχουν στρατεύματα των Ειδικών Δυνάμεων των ΗΠΑ ενσωματωμένα στις τάξεις τους και συντόνισαν τη στρατιωτική τους εκστρατεία εναντίον του ISIS με το Πεντάγωνο. 

Ομοίως, οι Μαχνοβίτες έπρεπε να συνάψουν συμφωνία με τον Κόκκινο Στρατό για να πολεμήσουν τους Λευκούς και τους Ουκρανούς εθνικιστές, αλλά ο Κόκκινος Στρατός τελικά τους πρόδωσε. Μπορείς να πεις το ίδιο πράγμα για την Ισπανία. Οι αναρχικοί της Καταλονίας έπρεπε να κάνουν μια συμφωνία με την κυβέρνηση του Λαϊκού Μετώπου στη Μαδρίτη για να πολεμήσουν τις δυνάμεις του Φράνκο. Στη συνέχεια, προδόθηκαν από την κυβέρνηση του Λαϊκού Μετώπου και συντρίφτηκαν πριν καν αναλάβει ο Φράνκο. Έτσι, οι Ζαπατίστας το απέφυγαν αυτό σε κάποιο βαθμό, απλά έχοντας την καλή τύχη να βρίσκονται σε ένα απομακρυσμένο, περιφερειακό και όχι πολύ στρατηγικό μέρος του κόσμου. Αν και υπάρχει πετρέλαιο, το μόνο πράγμα που καθιστά το μέρος στρατηγικό σήμερα είναι το γεγονός ότι βρίσκεται κατά μήκος των συνόρων της Γουατεμάλας, γεγονός που το καθιστά ελκυστικό για τα καρτέλ. Έτσι, οι Ζαπατίστας σύρονται τώρα σε κάποιο βαθμό στη σφαίρα της πιθανής εμπλοκής, αλλά μέχρι στιγμής έχουν καταφέρει σε μεγάλο βαθμό να το αποφύγουν.

Freedom: Εάν η αποκέντρωση είναι μια προσπάθεια υπεράσπισης των κοινοτήτων από την υποταγή, αυτό μπορεί να επιφέρει τον κίνδυνο του απομονωτισμού. Αλλά φαίνεται ότι οι Ζαπατίστας προσπαθούν εν μέσω αυτής της στρατηγικής να διατηρήσουν μια διεθνιστική προοπτική. Ίσως μπορείς να σχολιάσεις πώς συνεχίζουν να συνδέουν αυτό που κάνουν τοπικά με την παγκόσμια επικαιρότητα.

BW: Όπως είπα και πιο πάνω, οι Ζαπατίστας πυροδότησαν ένα πολιτικό άνοιγμα στο Μεξικό. Νομίζω ότι πυροδότησαν επίσης ένα πολιτικό άνοιγμα στην παγκόσμια σκηνή. Το κίνημα κατά της παγκοσμιοποίησης που κορυφώθηκε στις διαδηλώσεις του Σιάτλ το 1999 εμπνεύστηκε σε μεγάλο βαθμό από τους Ζαπατίστας, οι οποίοι, φυσικά, έκαναν την εξέγερσή τους έτσι ώστε να συμπέσει με την εφαρμογή της Συμφωνίας Ελεύθερου Εμπορίου της Βόρειας Αμερικής στις 1 Ιανουαρίου 1994. Και έχουν διατηρήσει αυτούς τους διεθνείς δεσμούς όλα αυτά τα χρόνια, με τις «Διαγαλαξιακές Συναντήσεις» όπως τις αποκαλούσαν, φέρνοντας στα εδάφη τους ακτιβιστές από όλο τον κόσμο. Αυτό είναι ένα σαφές πνεύμα διεθνισμού και πολυπολιτισμικότητας, που συνδυάζεται με την ανταλλαγή απεσταλμένων με άλλα κινήματα, όπως με τους Κούρδους της Ροτζάβα. Επομένως, όλα αυτά είναι πολύ, πολύ ενθαρρυντικά. 

Τώρα, όταν στο αρχικό ανακοινωθέν της 6ης Νοεμβρίου ανακοίνωσαν ότι θέτουν σε εφαρμογή αυτή τη νέα δομή αυτονομίας, είπαν ότι πρόκειται να κλείσουν τα εδάφη τους στους ξένους. Είχα ανησυχήσει λίγο πως αυτό ίσως δείχνει ότι αποσύρονται από τον κόσμο, εγκαταλείποντας αυτή την ηθική του διεθνισμού και ότι επιλέγουν να απομονωθούν και να αφοσιωθούν κυρίως στα δικά τους. Αλλά αυτό δεν προκύπτει από το νέο ανακοινωθέν, και φαντάζομαι ότι αυτό είναι ένα προσωρινό μέτρο, ενώ τίθεται σε εφαρμογή αυτή η μετάβαση σε μια νέα δομή. Φαντάζομαι ότι θα διατηρήσουν το «διαγαλαξιακό» τους πνεύμα με τη μία ή την άλλη μορφή.

ΠΗΓΗ: https://freedomnews.org.uk/2023/11/21/explainer-new-zapatista-autonomy/

Συνέντευξη με έναν αναρχικό σύντροφο

1^η Δεκεμβρίου

Τον περασμένο μήνα το Freedom News δημοσίευσε την αγγλική μετάφραση του ανακοινωθέντος των Ζαπατίστας που περιγράφει τη νέα δομή αυτονομίας και μια συνέντευξη με τον Bill Weinberg, ο οποίος έχει γράψει για το κίνημα. Τώρα δημοσιεύουμε απαντήσεις στις ίδιες ερωτήσεις που θέσαμε στον Bill από έναν ανώνυμο αναρχικό σύντροφο με μακροχρόνια συμμετοχή στην Τσιάπας.

Μπορείς να μας πεις για τη μέχρι τώρα σχέση σου με την Τσιάπας;

Η μέχρι τώρα σχέση μου με την Τσιάπας είναι ότι συμμετείχα τις χρονιές 94-95 και μπόρεσα να συναντηθώ με την CCRI (Αυτόχθονη Επαναστατική Παράνομη Επιτροπή) την άνοιξη του 1995. Την εποχή που διαπραγματεύονταν με την κυβέρνηση για τις ειρηνευτικές συμφωνίες του Σαν Αντρές, παρακολούθησα τη συνάντηση με δύο άλλους ευρωπαίους συντρόφους και ήταν επίσης παρών ένας διοικητής των ανταρτών. Σε εκείνη τη συνάντηση, ο Κομαντάντε Νταβίντ επεσήμανε τη σημασία του να δοθεί βοήθεια πρώτα στις κοινότητες βάσης, καθώς η βοήθεια μόνο προς τους αντάρτες θα οδηγούσε σε απομόνωση, ενώ η βοήθεια προς τις κοινότητες βάσης με τη σειρά της θα βοηθούσε στην υποστήριξη των ανταρτών. Σε εκείνη τη συνάντηση, αποφασίστηκε σε τι είδους προγράμματα θα εργαζόμουν για τις κοινότητες βάσης και προσδιόρισαν το είδος της υποστήριξης που χρειάζονταν για τους αντάρτες. Συνέχισα να κάνω και τα δύο είδη εργασίας για τα επόμενα 30 χρόνια, ζώντας για αρκετά χρόνια στο Σαν Κριστόμπαλ Ντε Λας Κάσας.

Έχοντας διαβάσει τη δήλωση που εξέδωσαν οι Ζαπατίστας σχετικά με την αλλαγή στη δομή της αυτονομίας τους, πώς θα εξηγούσες την αλλαγή; Ποια νομίζεις ότι είναι η ουσία του μετασχηματισμού ή της μετάβασης που αναγγέλλει αυτή η δήλωση;

Οι αλλαγές είναι αρκετά δραματικές και, εν ολίγοις, υλοποιούνται επειδή ο προηγούμενος τρόπος λήψης αποφάσεων πλέον δεν λειτουργούσε. Προσπάθησαν να διατηρήσουν την ενότητα για τριάντα χρόνια και να μην αντιδρούν στις προκλήσεις. Όπως έχει επισημάνει ο Μάρκος, αυτό εισήγαγε επίσης μια πυραμιδική ιεραρχία, που τελικά ήταν άκαμπτη και δεν αντιμετώπιζε το γεγονός ότι η κρατική κυβέρνηση είχε λίγο πολύ υπονομεύσει τις αρχικές ειρηνευτικές συμφωνίες και ότι παρακρατικές οργανώσεις σκότωναν μέλη των κοινοτήτων βάσης και έκλεβαν τη γη τους σε τακτική βάση χωρίς καμιά απάντηση από τον EZLN.

Η επιτάχυνση της εμπλοκής των καρτέλ τα τελευταία χρόνια έχει αλλάξει δραματικά το πλαίσιο στην περιοχή. Ο EZLN έπρεπε να αλλάξει, αλλιώς θα έπαυαν να είναι επίκαιροι καθώς έχαναν σιγά-σιγά τη συνοχή τους με τις κοινότητες. Η κρατική κυβέρνηση ασχολήθηκε ενεργά με αντι-επαναστατικές δραστηριότητες, όπως είναι η κατασκευή σχολείων κοντά στα ζαπατιστικά σχολεία, προσφέροντας αναγνωρισμένα διπλώματα σε μαθητές και προσφέροντας θέσεις διδασκαλίας για να προσελκύσουν υποστηρικτές της κρατικής εκπαίδευσης. Τα καρτέλ από την πλευρά τους προσφέρουν πολλά χρήματα και απειλούν με ακραία βία. Η αποκέντρωση που λαμβάνει χώρα επί του παρόντος επιτρέπει στις κοινότητες να ανταποκριθούν και ακόμη και να αναλάβουν επιθετική δράση, όχι μόνο στην περίπτωση της άμυνας κατά της βίας, αλλά και για θέματα όπως, για παράδειγμα, οι εμβολιασμοί και πολλά άλλα για τα οποία προηγουμένως δεν μπορούσαν να αποφασίσουν αυτόνομα. Ενώ αυτό διατρέχει τον κίνδυνο να προκαλέσει διχασμό, καθώς μια κοινότητα μπορεί να αποφασίσει ένα πράγμα και μια άλλη το εντελώς αντίθετο, επιτρέπει επίσης πολύ μεγαλύτερη ευελιξία, την ικανότητα να ανταποκρίνεται η κοινότητα γρήγορα και να ασκεί περισσότερο έλεγχο στις αποφάσεις και αυτονομία για το μέλλον της.

Μπορείς να εξηγήσεις λίγο περισσότερο τι συμβαίνει τον τελευταίο καιρό με τα καρτέλ, τη μεξικανική αστυνομία ή τον στρατό και άλλες δυνάμεις που απειλούν τις κοινότητες των Ζαπατίστας;

Τα καρτέλ ήταν πάντα μέρος του τοπίου στην Τσιάπας, αλλά το κύριο καρτέλ στην περιοχή μέχρι πρόσφατα ήταν το καρτέλ Σιναλόα. Η βία ξεκίνησε πραγματικά όταν δύο άλλα καρτέλ, το καρτέλ του Κόλπου και το καρτέλ Χαλίσκο Νουέβο Χενεραθιόν (παρακλάδι των Λος Ζέτας), κινήθηκαν πολύ επιθετικά, αμφισβητώντας το καρτέλ της Σιναλόα για τον έλεγχο της επικράτειας και των δραστηριοτήτων (οι συνδυασμοί γνωστοί ως «πλατείες»). Το CJNG, ειδικότερα, είναι πολύ βίαιο, συμμετέχοντας σε απαγωγές, μαζικές δολοφονίες, πυρπολήσεις σπιτιών, εκβιασμούς κ.λπ., σε κλίμακα που δεν έχει παρατηρηθεί ποτέ πριν στην Τσιάπας. Κατά τη διαδικασία, έχουν διαφθείρει την αστυνομία, τον στρατό και τους τοπικούς πολιτικούς. Ενώ προηγουμένως οι τοπικοί παραστρατιωτικοί και οι τοπικές εγκληματικές συμμορίες ευθυγραμμίζονταν με την κρατική αστυνομία και τη στρατιωτική υπηρεσία πληροφοριών, τώρα ευθυγραμμίζονται με τα διάφορα καρτέλ, με την αστυνομία και τον κρατικό μηχανισμό να ευθυγραμμίζονται μαζί τους επίσης.

Πιστεύεις ότι η αποκεντρωμένη δομή αυτονομίας θα παρέχει ανθεκτικότητα που δεν παρείχε η προηγούμενη δομή;

Η αποκέντρωση θα διατρέξει τον κίνδυνο της αποσύνθεσης του κινήματος, αλλά είναι ίσως το μόνο μέσο αντίστασης στην τρέχουσα επίθεση βίας και κρατικών αντι-επαναστατικών δραστηριοτήτων.

Τι μας λέει αυτό για τους τρόπους όπου οι αντι-ιεραρχικοί, μη κρατικοί, φορείς μπορούν να καταπολεμήσουν ιεραρχικούς, μη κρατικούς ή ημι-κρατικούς παράγοντες όπως τα καρτέλ ή οι παραστρατιωτικοί; Είναι ένα συνηθισμένο επιχείρημα κατά του αναρχισμού, «Τι θα κάνεις όταν, αφού φύγει η αστυνομία, έρθουν οι γκάνγκστερ;». Είναι αυτή η νέα αλλαγή μια απάντηση, ή δείχνει ότι οι Ζαπατίστας δεν έχουν απάντηση;

Οι Ζαπατίστας δεν φοβούνται να περάσουν στην πράξη, όπως αναφέρουν σε ένα από τα πρόσφατα ανακοινωθέντα τους. Δεν κάθονται να θεωρητικοποιούν σε αίθουσες διδασκαλίας και καφετέριες, αλλά προσπαθούν να λύσουν τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν. Η ενότητα ήταν πάντα ένα ισχυρό σημείο των Ζαπατίστας. Οι κοινότητες εντείνουν την τοπική τους άμυνα στο ευρύτερο τοπικό τους επίπεδο, μην επιτρέποντας σε κανέναν άγνωστο να εισέλθει στις κοινότητές τους. Στη συνέχεια, εξετάζουν τις πιο επιτυχημένες προσπάθειες και τις αναπαράγουν αλλού. Αυτό συνεπάγεται στενή συνεργασία με μέλη της κοινότητας που δεν είναι Ζαπατίστας, και βλέπω πως αυτό οδηγεί σε ένα επίπεδο ενότητας μεταξύ των ομάδων σε κοινοτικό επίπεδο που απουσίαζε στο παρελθόν. Αυτό επιτρέπει επίσης στις κοινότητες να ασχοληθούν με την εκπαίδευση, την υγεία κ.λπ., με τρόπο κατάλληλο για την κοινότητά τους, χαράσσοντας πολιτικές γραμμές που στο παρελθόν είτε ήταν ζαπατιστικές είτε και όχι. Αντίθετα τώρα οι κοινότητες μπορούν να αποφασίζουν οι ίδιες και να διαπραγματεύονται άμεσα συμφωνίες που θεωρούν πως τους ωφελούν στην περιοχή τους, ακόμα και αν αυτό σημαίνει λιγότερη πολιτική συνοχή για τους Ζαπατίστας.

Τέλος, εάν η αποκέντρωση είναι μια προσπάθεια υπεράσπισης των κοινοτήτων από την υποταγή, αυτό μπορεί να φέρει τον κίνδυνο του απομονωτισμού. Αλλά φαίνεται ότι οι Ζαπατίστας προσπαθούν μέσω αυτής να διατηρήσουν μια διεθνιστική προοπτική. Ίσως μπορείς να σχολιάσεις πώς συνεχίζουν να συνδέουν αυτό που κάνουν τοπικά με την παγκόσμια επικαιρότητα.

Η υπεράσπιση μεμονωμένων κοινοτήτων σημαίνει επίσης ότι οι ξένοι (caxlanes), συμπεριλαμβανομένων των ακτιβιστών και των αλληλέγγυων, δεν επιτρέπονται πλέον στις κοινότητες. Ταυτόχρονα, προσεγγίζουν άλλες ομάδες σε όλο τον κόσμο τόσο για να κατανοήσουν αυτές τις ομάδες όσο και για να σχηματίσουν συμμαχίες. Αυτό είναι κάτι καινούριο. Στο παρελθόν, διάφορες ομάδες έρχονταν στην Τσιάπας. Για πρώτη φορά, ο EZLN προσεγγίζει και επισκέπτεται άλλες ομάδες. Το κάνουν αυτό και σε ατομική βάση. Στα μέσα της δεκαετίας του 2000, με προσέγγισαν και επαναπροσδιορίσαμε τον ρόλο μου. Νομίζω ότι τον επόμενο χρόνο, θα τους δούμε να προσεγγίζουν περισσότερο τις αυτόχθονες ομάδες στην Αμερική (σε αντίθεση με τα ταξίδια στην Ευρώπη). Το πρόβλημα των καρτέλ είναι διεθνές. Συνεπώς, η αντίδραση πρέπει να είναι διεθνής.

ΠΗΓΗ: https://freedomnews.org.uk/2023/12/01/zapatista-autonomy-interview-with-an-anarchist-comrade/

______

ΔΕΣ ΕΠΙΣΗΣ