Με ποιους τρόπους διαδίδεται ο θαυμασμός και η δυσαρέσκεια, σε έναν κόσμο που κυριαρχείται από influencers – και γιατί η τρανς κοινότητα βρίσκεται στο επίκεντρο της βίας αυτού του κόσμου;
Κείμενο: Μακένζι Γουόρκ | Μετάφραση: Λευτέρης Βασιλόπουλος
_________
Με αμέτρητους τρόπους, μικρούς και μεγάλους, η δεξιά δυσκολεύει τη ζωή των τρανς ατόμων. Την ίδια στιγμή, πολλοί στην αριστερά και το κέντρο συζητούν πλέον ανοιχτά αν θα έπρεπε να θυσιαστούμε για μια ασαφή έννοια του «κοινού καλού». Είναι σαν όλοι να θέλουν να νίψουν τας χείρας τους – όπως ο Πόντιος Πιλάτος. Κανείς δεν γνωρίζει πραγματικά πόσοι τρανς άνθρωποι υπάρχουν, αλλά οι εκτιμήσεις δείχνουν πως αποτελούν λιγότερο από το 1% του πληθυσμού των ΗΠΑ. Ένα 1% που είναι ως επί το πλείστον ανίσχυρο και φτωχό, αν όχι άστεγο. Με δεδομένο αυτό το στατιστικό, δεν υπάρχει λογική εξήγηση για το γεγονός ότι η εθνική πολιτική ζωή δίνει τόση σημασία σε εμάς. Η εχθρότητα που βιώνουμε έχει ρίζες σε ασυνείδητες ανησυχίες και σε σουρεαλιστικές, μυθικές συνήθειες.
Γι’ αυτό, για να το κατανοήσω, στρέφομαι στο βιβλίο Ο Αποδιοπομπαίος Τράγος (1989) του Ρενέ Ζιράρ. Ναι, ξέρω πως είναι αγαπημένος και του δισεκατομμυριούχου και πρώην CEO του PayPal, Πίτερ Τιλ, αλλά όπως κάθε στοχαστής που αξίζει να διαβάζεται και να ξαναδιαβάζεται, το έργο του Ζιράρ επιτρέπει περισσότερες από μία ερμηνείες. Αυτή είναι η δική μου.
Η θεωρία της μιμητικής επιθυμίας και η δημιουργία αποδιοπομπαίων τράγων
Επιτρέψτε μου μια μικρή παρένθεση για να εισαγάγω κάποιες έννοιες. Πρώτον, η θεωρία της «μιμητικής επιθυμίας» του Ζιράρ υποστηρίζει ότι δεν ξέρουμε εγγενώς τι θέλουμε∙ μάλλον, μιμούμαστε αυτό που επιθυμούν οι άλλοι. Η φίλη μου αγαπά τη γάτα της, οπότε παίρνω κι εγώ μια γάτα και την αγαπώ. Όλα καλά μέχρι εδώ. Όμως, συχνά, όπως θρηνούσε ο Ρικ Σπρίνγκφιλντ στο τραγούδι του Jessie’s Girl (1981) για τον έρωτά του με την κοπέλα του κολλητού του, η μιμητική επιθυμία γεννά αντιπαλότητα. Θέλω ό,τι έχει ο Τζέσι, και αυτή η αντιπαλότητα κλιμακώνεται σε σύγκρουση.
Κάπου εδώ εμφανίζεται αυτό που αποκαλώ «φασιστικό μεσολαβητή» – ένα πρότυπο που μας ενθαρρύνει να τιμωρήσουμε κάποιον άλλον: τον αποδιοπομπαίο τράγο. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επιταχύνουν αυτόν τον μηχανισμό, τροφοδοτώντας τον θαυμασμό και τη δυσαρέσκεια. Ίσως ένας σύγχρονος όρος για τον «μεσολαβητή» του Ζιράρ να είναι ο «influencer». Ένας κόσμος γεμάτος influencers παράγει όλο και πιο συγκρουσιακές κοινωνικές σχέσεις. Οι influencers είναι ταυτόχρονα πρότυπα και αντίπαλοι, πυροδοτώντας κύκλους φθόνου και εχθρότητας: Θέλω να γίνω σαν αυτήν, αλλά ακόμα περισσότερο θέλω να την ρίξω στο περιθώριο.
Αυτή τη στιγμή, οι τρανς άνθρωποι, ειδικά οι τρανς γυναίκες, είναι ο στόχος. Η ικανότητά μας να λαμβάνουμε φάρμακα, να αποκτούμε έγγραφα, ακόμα και να χρησιμοποιούμε δημόσιες τουαλέτες, δέχεται επίθεση. Η αυξημένη ορατότητα των τρανς ανθρώπων αποδείχθηκε δίκοπο μαχαίρι. Η ιδέα ήταν πως, μέσω της ορατότητας, η κοινωνία θα μας αναγνώριζε ως ανθρώπους με πολιτικά δικαιώματα. Αντίθετα, αυτό πυροδότησε ανταγωνισμό και δυσαρέσκεια.
Το τρανς σώμα ως αποδιοπομπαίος τράγος
Στον κόσμο της μιμητικής επιθυμίας, η τρανς γυναίκα είναι ένας ανεπιθύμητος αντίπαλος. Η επιτυχία γεννά ανταγωνισμό. Για τις cis γυναίκες, είμαστε ανταγωνίστριες∙ για τους στρέιτ άνδρες, πηγή σεξουαλικής σύγχυσης. Πώς τολμάμε να πάρουμε τη θέση κανενός;
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν είναι ένας αρμονικός, φιλελεύθερος χώρος λογικής διαπραγμάτευσης, αλλά ένας σουρεαλιστικός κόσμος μύθων και φημών όπου όλοι μισούν όλους. Ο Ζιράρ αποκαλεί αυτό το φαινόμενο «έκλειψη» του πολιτισμού – μια απώλεια διαφοροποίησης. Επειδή κανείς δεν θέλει να αναλάβει την ευθύνη για τα δικά του αρνητικά συναισθήματα, κάποιος άλλος πρέπει να γίνει ο αποδιοπομπαίος τράγος.
Η ψευδοεπιστημονική δικαιολόγηση του μίσους
Στη σύγχρονη εποχή, η «ενοχή» των τρανς ανθρώπων πρέπει να αποδειχθεί επιστημονικά. Οι «πραγματικές» γυναίκες είναι, λένε, όσες παράγουν ωάρια. Δεν υπάρχουν παρά μόνο δύο «αληθινά» φύλα, επειδή έτσι λέει η επιστήμη – ή μάλλον, μια διαστρεβλωμένη εκδοχή της.
Το 2015, ο Πάπας Φραγκίσκος συνέκρινε τα τρανς άτομα με τα πυρηνικά όπλα. Λες και μια χούφτα τρανς άνθρωποι θα μπορούσαν να καταστρέψουν τον κόσμο. Είναι σαν να ανήκουμε σε μια αντίπαλη θρησκεία. Οι τρανς άνθρωποι δεν στοχοποιούμαστε επειδή είμαστε διαφορετικοί, αλλά επειδή θεωρούμαστε απειλή για την ίδια την έννοια της διαφοράς.
Η ανάγκη για αντίσταση και αλληλεγγύη
Ο αποδιοπομπαίος τράγος δεν είναι απειλή λόγω κάποιου εγκλήματος, αλλά απλώς επειδή υπάρχει. Η λύση δεν είναι η επίκληση της λογικής, αλλά η οργανωμένη αντίσταση. Χρειαζόμαστε αλληλεγγύη – όχι μόνο μεταξύ των τρανς ατόμων, αλλά μεταξύ όλων των ομάδων που μπορεί να γίνουν αποδιοπομπαίοι τράγοι.
Οι λευκοί τρανς άνθρωποι αργούν να το καταλάβουν αυτό. Όσοι κάνουν τη μετάβαση μέσα στη λευκότητα δεν συνειδητοποιούν πάντα το προνόμιο της ασυλίας που χάνουν. Το έμαθα κι εγώ με τον δύσκολο τρόπο. Γι’ αυτό, μεταξύ των τρανς ατόμων, είναι ζωτικής σημασίας να μαθαίνουμε από τις μαύρες και καφέ τρανς κοινότητες – τις ίδιες που από πάντα γνώριζαν πώς να επιβιώσουν. Και, όπως πάντα, είναι οι πρώτες που διατρέχουν κίνδυνο να εξοστρακιστούν και να εξοντωθούν.
Μακένζι Γουόρκ
(μετάφραση αποσπασμάτων: Λευτέρης Βασιλόπουλος — το πλήρες άρθρο στα αγγλικά βρίσκεται σ’ αυτόν το σύνδεσμο: https://www.frieze.com/article/scapegoating-trans-people-trumps-america)
