|
The crazy before the new!
Complexity, critical instability
and the end of capitalism
by Kay Summer and Harry Halpin
“Even in a cosmic or geological time
perspective there’s something unique
about our century”Martin Rees
2006 Presidential Address,
UK National Academy of Sciences
Capitalism: a complex system
The staunchest believers in capitalism
are frequently anti-capitalists.
This is not as paradoxical as it seems.
Many believe that capitalism is capable
of recuperating any form of
resistance or crisis.
This makes it invincible, and therefore
the best one can do is write
hand-wringing critiques of capitalism,
which is what many anti-capitalists
seem to do. Here we highlight an entirely
unexpected source of optimism for life
beyond capitalism: insights from the most
radical shift in science in the late
20th century,
the emergence of complexity theory.
Complexity theory and, more broadly,
a non-linear view of the world, may offer
some potentially profound insights,
particularly for those of us wondering
where to put our energies to create
a different social system.
Complexity theory is relevant to any
system that links many different parts
in a dynamic network, that is, a network
which itself changes over time.
One of the features of these systems is that
they are governed by non-linearities.
This means that sometimes a small event
causes a small reaction in the system,
but at other times a similar event can
have a massive effect.
It is easy to argue that capitalism
is a complex dynamic system
governed by non-linear dynamics,
and so complexity theory may be
a good way to understand
the social world we live in.
Capitalism is complex,
the result of the interaction
of over six billion people.
Capitalism is dynamic,
as the rapid changes in working practices
and the bewildering expansion
of commodities attest.
Capitalism is a ‘system’, that is,
a network with nobody ‘in charge’
(just witness the failed historical
attempts to direct capitalism). Lastly,
capitalism is highly non-linear.
Take the unexpected financial crises,
which changed life for millions
in Argentina in 2001.
These were sparked by a few financial
investors removing their money
from the country. Yet investors remove
money from countries every day with
usually negligible effects.
Complexity Made Simple
Complex regenerating dynamical
systems maintain their own
structure above all else,
even while there is a great deal
of change to the structure’s
component parts.
A human body is a good example
of a regenerating system.
We change our component parts
– our cells – over time,
but we retain our major features
– our internal organs, skin colour,
and so on.
Thus change
– and simultaneously continuity –
is the norm.
Such complex regenerating systems
require two major components.
First, there must be many different
interacting elements that compose
the system. Second, the law of entropy,
also known as
the second law of thermodynamics,
must be overcome.
The law of entropy states that
systems degrade over time,
losing their organisation
to become simpler.
To counteract that tendency there
must be regular incoming supplies
of materials or energy into the system.
This is everyday experience:
human bodies need food,
water and oxygen, otherwise
our bodies become rapidly less
and less complex, dying and eventually
decomposing to simple molecules.
Regenerating complex systems are
therefore open, materially and
energetically
– whether they are self-organised
or human created (like the internet) –
and this always requires regular
new inputs of materials or energy.
Hence, these systems are maintained
away from equilibrium. Or rather,
they are maintained away
from a static equilibrium.
Take a simple example: a child
on a swing.
This dynamical system
does have a static equilibrium point,
but it’s not very interesting
and it’s certainly not much fun!
Once the child is swinging this
introduces dynamism to the system.
With a fairly regular supply of energy,
a new state of dynamic equilibrium
can be maintained.
Biological organisms,
ecosystems, capitalism, the internet
are all much more complex
dynamical systems:
given inputs of energy or materials
they too never stabilise to a static
equilibrium with their environment.
They are constantly being pushed away
from such equilibrium by the flows
of energy and materials.
For the internet to be maintained,
for example,
broken computers must be replaced
– materials and energy need to flow –
otherwise it decomposes
and stops being a complex system.
Complex systems possess
emergent properties:
they are more than
the sum of their parts.
A person is more than a pile of water,
carbon, nitrogen, and other molecules;
a person is more than a collection
of macromolecules or cells or organs.
The internet is more than
a collection of computers.
This is because the configuration
of the connections is important.
Complex systems involve many
connections between components
that form loops of interaction.
This contrasts
with many hierarchical systems
where the interactions between
the various components
are deliberately minimised.
It is the feedback loops involving
these connections that can change
the system as a whole.
So-called negative feedback loops
tend to keep the system
in its current state,
while positive feedback loops
may push a system to a new state,
or new type of system.
This brings us to another important
point:
regenerating complex systems
often have multiple stable states.
We can explain this by imagining
a topographical map with
valleys and hills.
Now imagine a ball rolling around,
in constant motion.
This is our complex system.
Most of the time,
the ball will stay in the same valley;
various forces may push it away
from the valley bottom,
but it will tend to roll back towards
this same valley bottom.
The whole valley,
which surrounds the stable state
that is the valley bottom,
is known as a basin of attraction.
It would take a massive disturbance,
or a tiny disturbance
of just the right kind,
to set off a positive feedback loop,
to get the ball to roll
right out of that valley
and into another,
another basin of attraction.
Such major changes,
from one valley to another, do occur,
but they are usually rare, often requiring
several simultaneous changes.
Moreover these major changes,
from one valley to another
– known as phase transitions –
are often preceded by periods of
‘critical instability’, during which
the system is under great strain.
It can lurch widely, exhibiting seemly
chaotic behaviour, before settling
into a new, more stable, state.
These periods are known
as bifurcation points,
because it appears that
the system could go one way or another.
The ball is balanced
precariously on a ridge and
there are potentially several valleys
it could descend into.
One example of a phase transition is the
switching of the entire Earth between
cooler glacial periods
and warmer inter-glacial
periods (as we live in now).
Others are the socio-economic
transitions
from hunter-gatherer society
to agriculture and animal husbandry,
and from feudal or peasant societies
to the capitalist mode of production.
Often what revolutionaries
are looking for
is such a phase transition.
For highly complex systems there are
an unknown and unknowable number
of these basins of attraction,
or attractors.
They are ‘attractors’ precisely because,
regardless of where the system is
at a given
moment in time, it will tend towards
one of these states. Some systems
eventually converge on one state,
but many complex systems,
called chaotic or periodic systems,
cycle through
a set of these attractors, and their
trajectory
among them seems to be impossible
to predict
as an apparently insignificant change
can move
a system from one attractor
towards another.
These attractors are often called
strange attractors. Needless to say,
a system whose trajectories can hardly
be predicted cannot be directed
or managed.
But some events can be predicted
as being much more likely to cause
the system to move towards
a new attractor, although the exact
nature of that attractor is unknown.
These events usually involve radically
changing the energy or material going
into a system, or radically changing
the connections of the constituent parts
within the system, including adding
or removing many connections altogether.
Is this theory useful? Think of the radical
and global-scale changes we humans
have experienced; the rapid increase
in energy use and material production;
the explosion of communications,
via mobile phones, the internet
and easier and easier long-distance
transport. These massive increases in both
energy and materials and connectivity,
alongside the looming ecological crisis,
suggest potentially optimal conditions
for a phase transition which would,
by definition, be the end of capitalism.
Social Organisation:
Always a Complex Thing
Human social organisation
has always been, and always will be,
complex and dynamic.
This is because it involves a
large number of people interacting
in a network.
Historically there have been two
– possibly three – stable states
of social organisation, that have
attained and maintained
near global dominance:
hunter-gatherer societies,
subsistence agricultural societies
and, if it lasts, capitalism.
We don’t include the many
highly hierarchical large-scale
civilisations – the feudal system
of medieval Japan, Mayan civilisation
or classical imperial systems
like ancient Rome
– because although such societies have
appeared and disappeared regularly
across the globe,
none has achieved global dominance.
This suggests that these civilisations
were not stable states.
It suggests authoritarianism
is not a functional survival strategy,
because the attempt is always
to control people based around
rigid social organisation,
rather than allow for the continuous
regeneration and development
of the system as its constituent parts
– human beings –
and its environment change.
What is interesting about the phase
transitions from hunter-gathering
to agriculture and from agriculture
to capitalism is that both transitions
were associated with a major increase
in the energy and material input
into the system, and with an increase
in the number and density of connections
within human society.
Take the switch from hunter-gather societies
– humanity’s first stable-state,
which spread to every continent
and lasted for at least two million years
– to subsistence agriculture.
Occurring eight or nine times, seemingly
independently,
some 8,000 – 12,000 years ago,
this transition contained the double
dynamo (positive feedback loop)
of the cultivation of crops and
population growth: crop-cultivation
increased the seed available to produce
more crops that could be saved during
lean times, which in turn allowed a larger
human population to live,
which itself enabled more people
to plant more crops.
This feedback cycle continued,
increasing global human population
rapidly, from a mere quarter of a million
people 8,000 years ago
to around 600 million before
the European conquest of much
of the world in the 16th century AD.
And not only did population increase.
Relative to population,
farming societies had many more
connections than the relatively small bands
of hunter-gatherers in loose networks.
In turn, the switch to capitalism included
the dynamo of the generation of profit
for reinvestment, also increasing material
and energetic inputs over time.
And the invention of the commodity
– which heralded the birth of capital –
led to a framework involving the circulation
of goods and services on a scale hitherto
unimaginable, and again, a consequent
increase in the number of connections
between individual humans
and different environments.
Now consider two recent phenomena
affecting human society:
the massive increase in connections,
as a result of the internet and
other communications technology,
and the rapidly escalating
global ecological crisis.
These are the kinds of changes
on a scale that seem to us possible
major contributors to a third phase
transition in the organisation
of life in human history.
We finish this article by turning to these.
The Global Ecological Crisis
The production of goods and services
for sale in a competitive market,
where the profits are reinvested
in further production to be repeated
ad infinitum, contains a central flaw.
Ever-expanding production requires
ever-expanding resources,
leading to a chronic crisis with no exit:
the global ecological crisis.
In short, capitalism has always relied
on infinite expansion,
and there can be no infinite expansion
on a finite planet.
After 500 years capitalism is ceasing
to be a good survival strategy.
Capitalism is attractive
because as a survival strategy it works
(though people have also been
utterly repelled by it as well).
You remain quiet, work hard,
play the game and you will be
rewarded with enough food to eat,
shelter and, most likely,
a marriage resulting in children.
However, as the material substrate
of the system collapses,
capitalism as a survival strategy
is becoming less and less attractive.
In more and more people’s minds,
the ‘cost-benefit’ will shift.
In order to survive, people must,
and will,
develop alternatives to capitalism.
Their (our) very survival
will depend upon it.
There are two criticisms of this argument.
The first comes from capitalists,
particularly those who promote
‘green capitalism’,
a brilliantly creative misnomer.
At best, green capitalism
could slow capitalism’s decline,
extending its lifetime for maybe
a few decades.
But green capitalism
is still capitalism:
the requirement of accumulation
– of work, material and energy –
without end remains.
The second objection comes from
radicals who argue that threats
such as climate change are in fact
nothing but the usual rhetoric
of imaginary crises
– scare-stories to further justify
the exploitation of workers
and violent oppression of revolt.
It’s true that some crises
are illusionary crises;
but others are real.
This goes back to our opening line,
that anti-capitalists are often
the staunchest believers in capitalism.
Capitalism is not some latter-day god
that can change physical laws.
We do live on a finite planet.
Global Connectivity
Connections between people
are radically changing.
Communication technologies
and mass-transport reshape
our connections
– literally, as in the physical ability
of one part of the system
to connect to another.
As the number of connections increase,
the system becomes ever more complex,
and it’s thus more likely that small
changes are magnified.
The combination of digital computing
with communication lines produced
the archetypal network of networks:
the internet.
This more than any other
technological infrastructure has led
to radically increased connectivity,
rapidly increasing further due to its
convergence with mobile technologies
and their rapid spread through
even the rural Third World.
In periods of stability people use such
technologies to do the things they
normally do in stable situations:
flirting, say, but via text messaging.
But when our very survival is at stake,
or when we catch a glimpse of a much
better future, people can use these
technologies for extraordinary goals,
to mobilise globally in a sophisticated
manner never before seen in history.
The original round of the
anti-globalisation movement
was in effect the result of
new connections between movements
in the global South and those
in the global North,
brought together by the internet.
As these technologies fall into more
and more hands, as is rapidly happening,
people who have little at stake
in the current social system will use
their newfound ability to connect
for their own purposes.
Collectively, people will be able to react
to events much faster than in
previous times; and new social order
can emerge spontaneously,
via the connections people
choose to make, rather than
order imposed by leaders.
What next?
We’ve mentioned the massive
increase in connectivity.
We’ve mentioned the awesome
increase in material and
energy inputs that are now forcing
capitalism up against external
environmental limits.
Beyond these factors,
the sheer schizophrenia of our world
leads us to believe we are living
through a period of critical instability.
This term is used to describe
a complex system that is
behaving wildly,
and seeming chaotically.
Critical instability usually signals
the first detectable stage of a
bifurcation point, that point at which
massive systematic changes start.
We are lurching towards
a new-yet-unknown system or systems.
Only one generation in 40 or 50 may
have the chance to live through
a phase transition in human society,
and more importantly,
have the chance to actually
create the new society.
This spectre of collapse
is both terrifying and exciting!
When uncertainty about
the future is in the air,
dreams of past stable
social systems often re-emerge.
Think of the swathes of people
in the Middle East who desire
to return to a feudal theocracy
or of the desire of so-called ‘primitivists’
for humans to become
hunter-gatherers again.
So we should remember that
although other worlds are possible
(and also likely),
some are worse than this one.
Fortunately, both feudal theocracy
(because it’s highly authoritarian)
and hunter-gather society
(because it means the
death of 90% of humanity)
are extremely unlikely.
There are just too many connections
and too much material
(including 6.6 billion human brains)
and energy (again all those people),
for such scenarios to be plausible.
The phase transition
we’re approaching
will be to something
new and never seen before.
One potential basin of attraction
is eco-fascism.
An elite will use modern tools
of control and command to instate
some socially authoritarian global
economy that is materially
steady-state for those outside the elite.
In times of limited resources,
people live in fear of not having
enough resources, and some
dividing lines for the haves
and have-nots would be used.
This would be more brutal than
the have/have-not divides of today.
We can glimpse this attractor
in contemporary struggles around
migration, which will only become
more intense as global ecological crisis
cause massive population movements.
Eco-fascism would be an especially
duplicitous enemy,
as many of its advocates
use anti-capitalist rhetoric. Eco-fascism
is unlikely to become a stable attractor
– it is bound to fail eventually –
due to its closed nature that
destroys connections.
But in the meantime the cost to
humanity and the planet
would be immense.
A second possible attractor
would be decentralised and
cooperative communities whose
relations are based on affinity
– that we all ultimately share
the same biosphere –
that maintain a high-level of
connectivity with each other.
Unlike fascism and strangely like
capitalism, this attractor bases
its power and resilience
on the strength of its connections.
This form of social organisation
is perpetually open, always seeking
new connections;
and in the spirit of complexity theory,
and unlike previous revolutionary
movements, it embraces
no determinism.
The logic of autonomy allows
the components of the system
to optimise their own connections,
and so connect to people, materials,
passions, and places in manners
that takes optimal advantage of
material and energy flows.
Production is linked to a logic,
not of growth, but of satisfying
collective needs through ‘commons’ –
as outlined by Nick Dyer-Witheford
elsewhere in this Turbulence issue.
Production and decisions
about production are made
via direct democracy
– which maximises connectivity.
Moreover, this highly flexible system
of autonomy, collectivity
and commons may well allow us
to confront the ecological crisis.
We have reasons to be optimistic.
The question of whether capitalism
will still be the dominant mode
of production at the end of this century
is almost always answered
in the negative.
Capital’s current trajectory
cannot continue.
Complex systems can change
within the blink of an eye.
The global ecological crisis usually
invokes pessimism.
But, perhaps paradoxically,
it also provides hope.
There are currently more optimal
conditions for rapid shifts in human
social organisation than there
have been for probably two if not
five hundred years.
Of course, we cannot know what form
this new social system will take.
But we should remember that
free will and human innovation
and creativity are the hidden variables.
What may appear to be minor actions can,
in these hyper-connected times
of critical instability,
have consequences
magnified beyond imagination.
Kay Summer and Harry Halpin
have both had longtime involvement
in the movement of movements
and some of its precursors.
They earn their wages by doing scientific
research, some of this involving trying
to better understand non-linear systems
and ideas. This is their second collaborative
piece on non-linearity and social movements;
the first was published in
Shut them Down!:
The G8, Gleneagles 2005
and the Movement of Movements
(2005, www.shutthemdown.org).
You can get in touch with the authors at
kaysmmr@yahoo.co.uk
and
harry@j12.org
Το Ετοιμόροπο Πρίν το Καινούργιο!
Πολυπλοκότητα, Κρίσιμη Αστάθεια
και το Τέλος του Καπιταλισμού
από τους Kay Summer και Harry Halpin
Καμιά φορά,
οι πιο ένθερμοι οπαδοί
του καπιταλισμού
είναι οι αντι-καπιταλιστές.
Δεν είναι τόσο παράδοξο όσο ακούγεται.
Πολλοί νομίζουν ότι ο καπιταλισμός
έχει την ικανότητα να υπερνικά κάθε
μορφή αντίστασης και να ξεπερνά
κάθε κρίση. Αυτό τον κάνει αήττητο,
οπότε το μόνο που μας μένει είναι
να γράφουμε κριτικά άρθρα
για τον καπιταλισμό
– κάτι που κάνουν αρκετοί
αντι-καπιταλιστές!
Εδώ επισημαίνουμε μια εντελώς
απρόσμενη πηγή αισιοδοξίας
για τη ζωή μετά τον καπιταλισμό,
που προέρχεται από την πιο
ριζοσπαστική επιστημονική
εξέλιξη
του τέλους του 20ου αιώνα:
Τη θεωρία της πολυπλοκότητας [1].
Η θεωρία της πολυπλοκότητας
έχει να κάνει με κάθε σύστημα
στο οποίο πολλά διαφορετικά
μέρη συνδέονται
σε ένα δυναμικό δίκτυο,
δηλαδή ένα δίκτυο
που αλλάζει με το χρόνο.
Ένα χαρακτηριστικό
τέτοιων συστημάτων,
είναι ότι διέπονται από
μη-γραμμικότητες. Αυτό σημαίνει
ότι ένα μικρό γεγονός συνήθως
έχει μικρή επίδραση στο σύστημα,
αλλά κάποιες φορές μπορεί να έχει
τεράστια επίδραση [2].
Αν ο καπιταλισμός είναι
ένα δυναμικό, μη-γραμμικό σύστημα,
τότε η θεωρία της πολυπλοκότητας
είναι ένας καλός τρόπος
να κατανοήσουμε
τον κόσμο μέσα στον οποίο ζούμε.
Ο καπιταλισμός είναι ένα
πολύπλοκο σύστημα,
αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης
περισσότερων από
έξι δισεκατομμύρια ανθρώπων.
Είναι ένα δυναμικό σύστημα,
όπως φαίνεται από τη συνεχή
αλλαγή εργασιακών πρακτικών
και τη διαρκή εξάπλωση
της εμπορευματοποίησης.
Είναι ένα δίκτυο,
επικεφαλής του οποίου
δεν είναι κανείς
(θυμηθείτε τις ιστορικά
αποτυχημένες απόπειρες
να κατευθυνθεί ο καπιταλισμός [3] ).
Τέλος, ο καπιταλισμός είναι
εξαιρετικά μη – γραμμικός:
Οι απρόβλεπτες οικονομικές κρίσεις,
όπως αυτή που συγκλόνισε
την Αργεντινή το 2001,
αλλάζουν τη ζωή εκατομμυρίων
ανθρώπων. Η κρίση εκδηλώθηκε
όταν κάποιοι επενδυτές
έβγαλαν τα λεφτά τους από τη χώρα.
Όμως οι επενδυτές βγάζουν
τα λεφτά τους από χώρες
κάθε μέρα, με μηδαμινές επιπτώσεις.
Η πολυπλοκότητα απλοποιημένη
Τα πολύπλοκα αναγεννητικά
δυναμικά συστήματα
διατηρούν αυτούσια τη δομή τους,
την ίδια στιγμή που γίνονται
μεγάλες αλλαγές στα επιμέρους
κομμάτια που αποτελούν το σύστημα.
Το ανθρώπινο σώμα είναι ένα καλό
παράδειγμα αναγεννητικού συστήματος.
Με την πάροδο του χρόνου,
αλλάζουμε τα μέρη που μας αποτελούν
(τα κύτταρά μας)
– αλλά διατηρούμε
τα δομικά μας γνωρίσματα
(εσωτερικά όργανα, δέρμα, χρώμα κ.ο.κ.).
Η αλλαγή
– και ταυτοχρόνως η συνέχεια –
είναι ο κανόνας.
Τέτοιου είδους πολύπλοκα,
αναγεννητικά συστήματα
υπάρχουν υπό δύο προϋποθέσεις:
Πρώτον, τα στοιχεία που αποτελούν
το σύστημα πρέπει να είναι πολλά και
διαφορετικά και να βρίσκονται σε
αλληλεπίδραση. Δεύτερον, ο νόμος
της εντροπίας, ή αλλιώς ο δεύτερος νόμος
της θερμοδυναμικής, πρέπει να
αναχαιτιστεί[4].
Ο νόμος της εντροπίας λέει ότι ένα
σύστημα φθίνει με την πάροδο
του χρόνου – η οργάνωσή του σταδιακά
καταρρέει και το σύστημα απλοποιείται.
Αυτή είναι και η εμπειρία μας
για το ανθρώπινο σώμα.
Χωρίς τροφή, νερό και οξυγόνο,
το σώμα μας φθίνει:
τα όργανα καταρρέουν, το σώμα
χάνει την πολυπλοκότητά του.
Τελικά νεκρώνει
και αποσυντίθεται στα μόρια
που το αποτελούν.
Επομένως, τα πολύπλοκα αναγεννητικά
συστήματα είναι ανοικτά, όσον αφορά
την ύλη και την ενέργεια.
Αυτό ισχύει είτε είναι φυσικά
(όπως το ανθρώπινο σώμα),
είτε είναι τεχνητά (όπως το internet).
Απαιτείται συνεχής παροχή ύλης
και ενέργειας για να διατηρήσουν
την πολυπλοκότητα
και την οργάνωσή τους κι αυτό
τα αποτρέπει από το να καταλήξουν
σε μια θέση στατικής ισορροπίας.
Πάρτε το παράδειγμα ενός παιδιού
σε μια κούνια.
Αυτό το σύστημα έχει μία θέση
στατικής ισορροπίας
(όταν το παιδί κάθεται στην κούνια ακίνητο),
αλλά αυτή δεν έχει και μεγάλο ενδιαφέρον.
Μόλις το παιδί αρχίζει να κουνιέται,
το σύστημα γίνεται δυναμικό.
Μέσα από την παροχή ενέργειας,
το σύστημα μπορεί να καταλάβει
μια δυναμική θέση ισορροπίας. [5]
Οι βιολογικοί οργανισμοί,
τα οικοσυστήματα, ο καπιταλισμός,
το internet, είναι παραδείγματα
πιο πολύπλοκων δυναμικών συστημάτων.
Η συνεχής παροχή ενέργειας και ύλης
τα αποτρέπει από το να καταλαμβάνουν
θέσεις στατικής ισορροπίας
– τα σπρώχνει μακριά από τη στασιμότητα.
Για να υπάρχει το internet,
για παράδειγμα,
τα χαλασμένα κομπιούτερ
πρέπει να αντικαθίστανται.
Χωρίς την παροχή ύλης και ενέργειας,
το σύστημα φθίνει
και χάνει την πολυπλοκότητά του.
Τα πολύπλοκα συστήματα είναι κάτι
παραπάνω από το άθροισμα
των μερών που τα αποτελούν.
Ένας άνθρωπος είναι κάτι παραπάνω
από ένα άθροισμα νερού, άνθρακα,
αζώτου και άλλων μορίων, από μια
συλλογή μακρομορίων ή κυττάρων
ή οργάνων.
Το internet είναι κάτι παραπάνω
από μια συλλογή από κομπιούτερς.
Αυτό το κάτι παραπάνω
είναι η τοπολογία των συνδέσεων
– η «συνδεσμολογία» του συστήματος.
Στα πολύπλοκα συστήματα,
οι πολυάριθμοι σύνδεσμοι ανάμεσα
στα επιμέρους κομμάτια σχηματίζουν
βρόγχους (loops) αλληλεπίδρασης.
Αυτό έρχεται σε αντίθεση με πολλά
ιεραρχικά συστήματα,
όπου οι αλληλεπιδράσεις
ανάμεσα στα επιμέρους κομμάτια
σκόπιμα ελαχιστοποιούνται.
Το σύστημα αλλάζει επειδή
οι συνδέσεις σχηματίζουν
βρόγχους ανάδρασης (feedback loops).
Οι λεγόμενοι βρόγχοι αρνητικής ανάδρασης
τείνουν να κρατούν το σύστημα
στην εκάστοτε κατάστασή του,
ενώ οι βρόγχοι θετικής ανάδρασης
το σπρώχνουν προς μια νέα κατάσταση,
ή προς ένα άλλο τύπο συστήματος.
Εδώ μπαίνει ένα άλλο σημαντικό ζήτημα:
τα πολύπλοκα αναγεννητικά συστήματα
συχνά έχουν όχι μία,
αλλά πολλές σταθερές καταστάσεις.
Για να το εξηγήσουμε αυτό,
ας φανταστούμε έναν ανάγλυφο χάρτη
με κοιλάδες και λόφους και μια μπάλα
να κινείται πάνω του
(όλα αυτά είναι η τοπολογία του συστήματος).
Ας υποθέσουμε τώρα ότι η μπάλα
κινείται συνεχώς υπό την επίδραση
του αέρα
(αυτή είναι η ενέργεια
που διοχετεύεται στο σύστημα).
Αυτό είναι το πολύπλοκο σύστημά μας.
Τον περισσότερο χρόνο,
η μπάλα θα περιφέρεται μέσα
σε μια κοιλάδα:
ο αέρας μπορεί να την απομακρύνει
από το χαμηλότερο σημείο της κοιλάδας,
αλλά πάντα θα τείνει να επιστρέφει εκεί.
Ολόκληρη η κοιλάδα γύρω απ’ αυτό
το χαμηλό σημείο,
ονομάζεται λεκάνη έλξης.
Θα χρειαζόταν μια ισχυρή διαταραχή,
ή μια ανεπαίσθητη διαταραχή
την κατάλληλη στιγμή,
για να ενεργοποιηθεί
ένας βρόγχος θετικής ανάδρασης
που θα έκανε την μπάλα
να κυλήσει έξω από τη λεκάνη έλξης,
σε μια διπλανή κοιλάδα.
Τέτοιες μεγάλες μεταβολές
– από μια κοιλάδα σε μια άλλη –
συμβαίνουν,
αλλά είναι σπάνιες
και συνήθως απαιτούν
αρκετές ταυτόχρονες αλλαγές.
Αυτές οι μεγάλες αλλαγές,
από μια κοιλάδα σε μια άλλη,
ονομάζονται μεταβολές φάσης
και συχνά ακολουθούν περιόδους
‘κρίσιμης αστάθειας’. Σε τέτοιες περιόδους,
το σύστημα βρίσκεται σε μεγάλη ένταση
και παρουσιάζει μεγάλες ταλαντώσεις,
που μοιάζουν χαοτικές.
Τελικά κατασταλάζει σε μια νέα,
πιο σταθερή, κατάσταση.
Αυτά ονομάζονται ‘σημεία διακλάδωσης’,
γιατί φαίνεται πως το σύστημα θα πάει
προς τη μια ή την άλλη κατεύθυνση.
Σε αυτά τα σημεία, η μπάλα ισορροπεί
ασταθώς σε μια κορυφογραμμή
και υπάρχουν αρκετές κοιλάδες
μέσα στις οποίες θα μπορούσε να κατρακυλήσει.
Ένα παράδειγμα μεταβολής φάσης είναι
η μετάβαση ολόκληρης της Γης
από ψυχρές, παγετώνιες περιόδους
σε θερμές, μεσοπαγετώνιες περιόδους
(όπως αυτή που διανύουμε τώρα).
Άλλο παράδειγμα είναι
η κοινωνικο-οικονομική μετάβαση
από τις κοινότητες κυνηγών/τροφοσυλεκτών
σε κοινότητες αγροτικές/κτηνοτροφικές
κι από τη φεουδαρχική κοινωνική
οργάνωση στην καπιταλιστική.
Οι επαναστάτες συχνά επιζητούν
ακριβώς αυτό: μια μεταβολή φάσης.
Στα συστήματα με μεγάλη πολυπλοκότητα,
ο αριθμός των λεκανών έλξης (ελκυστών)
είναι όχι μόνο άγνωστος,
αλλά και αδύνατο να προσδιορισθεί.
Λέγονται ελκυστές γιατί το σύστημα,
ανεξάρτητα από την κατάσταση
στην οποία είναι τώρα,
έλκεται προς μια τέτοια κατάσταση.
Κάποια συστήματα καταλήγουν
σε μια σταθερή κατάσταση.
Αλλά τα λεγόμενα χαοτικά
ή περιοδικά συστήματα,
περνούν διαδοχικά από μια σειρά ελκυστών
και η διαδρομή που ακολουθούν
είναι αδύνατο να προβλεφθεί,
επειδή μια φαινομενικά ασήμαντη
αλλαγή μπορεί να μετατοπίσει
το σύστημα από ένα ελκυστή
σε κάποιον άλλο.
Φυσικά, δεν μπορείς να κατευθύνεις
ή να διαχειριστείς ένα σύστημα
του οποίου η τροχιά είναι απρόβλεπτη.
Ωστόσο, μπορεί να προβλεφθεί ότι ορισμένα
γεγονότα είναι πολύ πιο πιθανό να σπρώξουν
το σύστημα προς ένα νέο ελκυστή,
ακόμα κι αν η φύση αυτού του
ελκυστή είναι άγνωστη.
Τέτοια γεγονότα συνήθως συμπεριλαμβάνουν
δραστικές αλλαγές στην ύλη ή την ενέργεια
που τροφοδοτεί το σύστημα
ή αλλαγές στον τρόπο που συνδέονται
τα επιμέρους κομμάτια μεταξύ τους,
όπως η προσθήκη ή η απάλειψη πολλών συνδέσεων.
Ποια είναι η χρησιμότητα
αυτής της θεωρίας;
Αναλογιστείτε τις πρόσφατες
ριζικές μεταβολές παγκόσμιας εμβέλειας
που έχει υποστεί η ανθρωπότητα:
δραστική αύξηση της ενεργειακής κατανάλωσης
και της υλικής παραγωγής,
επικοινωνιακή έξαρση
λόγω της κινητής τηλεφωνίας,
του διαδικτύου
και της ολοένα και πιο εύκολης
μετάβασης σε μακρινούς προορισμούς.
Η τεράστια αύξηση της ενέργειας,
της ύλης και των συνδέσεων του συστήματος,
μαζί με την επικείμενη οικολογική κρίση,
είναι πιθανώς οι βέλτιστες συνθήκες
για μια μεταβολή φάσης,
που εξ’ ορισμού θα σήμαινε
το τέλος του καπιταλισμού.
Κοινωνική οργάνωση:
μια κατεξοχήν πολύπλοκη υπόθεση
Η κοινωνική οργάνωση των ανθρώπων
πάντα ήταν και θα είναι πολύπλοκη
και δυναμική, επειδή αφορά
μεγάλο αριθμό ατόμων
που αλληλεπιδρούν ως δίκτυο.
Στην ανθρώπινη Ιστορία έχουν υπάρξει
2 ή 3 ευσταθείς καταστάσεις κοινωνικής
οργάνωσης, που απέκτησαν
και διατήρησαν
μια παγκόσμια εμβέλεια:
οι κοινωνίες τροφοσυλλεκτών,
οι αγροτικές κοινωνίες
και ο καπιταλισμός (αν διαρκέσει).
Δεν περιλαμβάνουμε
πολλά ιεραρχικά συστήματα,
όπως το φεουδαρχικό σύστημα
της μεσαιωνικής Ιαπωνίας,
τον πολιτισμό των Μάγια
ή την αρχαία Ρώμη,
επειδή τέτοια συστήματα δεν απέκτησαν
ποτέ παγκόσμια εμβέλεια.
Αυτό υποδηλώνει ότι αυτοί
οι πολιτισμοί δεν μπορούσαν
να αποτελέσουν γενικευμένο μοντέλο
ευσταθούς κατάστασης του παγκόσμιου
συστήματος.
Συμπεραίνουμε ότι ο αυταρχισμός
και η ιεραρχία δεν είναι βιώσιμη
στρατηγική για ένα κοινωνικό σύστημα.
Ο αυστηρός κοινωνικός έλεγχος
δεν επιτρέπει τη συνεχή
αναγέννηση και αναπροσαρμογή
του συστήματος καθώς μεταβάλλονται
τα στοιχεία του (οι άνθρωποι)
και το περιβάλλον.
Το χαρακτηριστικό
και των δύο μεταβολών φάσης
– από τους τροφοσυλλέκτες
στην αγροτική κοινωνία
κι από κει στον καπιταλισμό –
είναι ότι και οι δύο σημαδεύτηκαν από
μεγάλη προσθήκη ενέργειας και υλικών,
αλλά και από αύξηση και πύκνωση
των συνδέσεων μεταξύ των ανθρώπων.
Πάρτε για παράδειγμα την κοινωνία
των τροφοσυλλεκτών,
την πρώτη σταθερή κατάσταση
της ανθρωπότητας που εξαπλώθηκε
σε όλες τις ηπείρους και διήρκεσε
τουλάχιστον δύο εκατομμύρια χρόνια.
Η μετάβαση από αυτή την κατάσταση
στην αγροτική κοινωνία έγινε πριν από
8 με 12 χιλιάδες χρόνια, ξεκινώντας σχεδόν
ταυτόχρονα από 8-9 διαφορετικά σημεία.
Η μετάβαση βασίστηκε στη θετική ανάδραση
της καλλιέργειας της γης
με την πληθυσμιακή ανάπτυξη:
Η καλλιέργεια της γης αύξησε το διαθέσιμο
σπόρο για περαιτέρω καλλιέργειες κι έτσι
οι σοδειές μπορούσαν να φυλαχτούν
για τους δύσκολους καιρούς,
με αποτέλεσμα να επιβιώνει
μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού,
που με τη σειρά του καλλιεργούσε
μεγαλύτερες εκτάσεις.
Αυτός ο κύκλος θετικής ανάδρασης
οδήγησε σε αύξηση του παγκόσμιου
πληθυσμού από μόλις 250,000
το 6,000 π.Χ. σε 600 εκατομμύρια
το 1,500 μ.Χ.
Δεν αυξήθηκε όμως μόνο ο πληθυσμός.
Σε σχέση με τις κοινωνίες τροφοσυλλεκτών,
που ήταν οργανωμένες σε χαλαρά δίκτυα,
οι αγροτικές κοινωνίες
είχαν πολύ περισσότερες συνδέσεις
μεταξύ των μελών τους.
Η μετάβαση στον καπιταλισμό
πραγματοποιήθηκε μέσω ενός άλλου κύκλου
θετικής ανάδρασης:
της επανεπένδυσης των κερδών.
Κι αυτός ο κύκλος,
συνοδεύτηκε από μεγάλη προσθήκη
ενέργειας και υλικών στο σύστημα.
Με τη γέννηση του κεφαλαίου
και του εμπορεύματος,
η κυκλοφορία αγαθών και υπηρεσιών
άρχισε να γίνεται σε κλίμακα που
μέχρι τότε ήταν αδιανόητη
κι αυτό οδήγησε, για μια ακόμη φορά,
σε αύξηση και πύκνωση των συνδέσεων
μεταξύ ανθρώπων και μεταξύ κοινοτήτων.
Σκεφτείτε τώρα, δύο πρόσφατα φαινόμενα
που επηρεάζουν τις ανθρώπινες κοινωνίες:
την αλματώδη αύξηση των συνδέσεων,
εξαιτίας του internet και άλλων τεχνολογιών,
και την ραγδαίως εξελισσόμενη
οικολογική κρίση.
Πιστεύουμε ότι η κλίμακα αυτών των
αλλαγών είναι τέτοια, που μπορεί
να συμβάλλουν σε μια τρίτη μεταβολή
φάσης της κοινωνικής οργάνωσης
στην ανθρώπινη Ιστορία.
Κλείνουμε το άρθρο με μια ανάλυση
αυτών των αλλαγών.
Η παγκόσμια οικολογική κρίση
Το μοντέλο παραγωγής αγαθών
και υπηρεσιών με σκοπό την
πώλησή τους σε μια ανταγωνιστική
αγορά, όπου τα κέρδη επενδύονται
σε περαιτέρω παραγωγή κι αυτό
επαναλαμβάνεται επ’ άπειρον,
περιέχει μια βασική αντίφαση:
Παραγωγή που εκτείνεται στο διηνεκές
προϋποθέτει άπειρους πόρους
και καταλήγει σε μια χρόνια κρίση
χωρίς διέξοδο
– την παγκόσμια οικολογική κρίση.
Με άλλα λόγια, ο καπιταλισμός
ανέκαθεν βασιζόταν στην αέναη επέκταση,
αλλά δεν μπορεί να υπάρξει
αέναη επέκταση
σε ένα πεπερασμένο πλανήτη.
Μετά από 500 χρόνια,
ο καπιταλισμός έχει πάψει
να αποτελεί μια καλή στρατηγική
επιβίωσης.
Ο καπιταλισμός έχει πέραση γιατί,
ως στρατηγική επιβίωσης,
δουλεύει(υπάρχουν βέβαια κι αυτοί
που τον απεχθάνονται).
Σκύβεις το κεφάλι,
δουλεύεις σκληρά, παίζεις το παιχνίδι
κι ανταμείβεσαι με τροφή,
στέγη και πιθανόν ένα γάμο με παιδιά.
Καθώς όμως το υλικό υπόβαθρο
του συστήματος καταρρέει,
ο καπιταλισμός γίνεται ολοένα και λιγότερο
ελκυστικός ως στρατηγική επιβίωσης.
Στο μυαλό όλο και περισσότερων
ανθρώπων, η σχέση «κόστους-ωφέλειας»
μεταβάλλεται. Για να επιβιώσουν,
οι άνθρωποι πρέπει να βρουν
εναλλακτικές στον καπιταλισμό.
Κι αυτό θα κάνουν(θα κάνουμε),
γιατί απ’ αυτό εξαρτάται η επιβίωσή μας.
Υπάρχουν δύο αντίλογοι
σ’ αυτό το επιχείρημα.
Ο πρώτος προέρχεται από καπιταλιστές
και συγκεκριμένα
απ’ τους υπέρμαχους του
«πράσινου καπιταλισμού»
(τι ευφάνταστη ακυρολογία!)
Στην καλύτερη περίπτωση,
ο «πράσινος καπιταλισμός» μπορεί να
επιβραδύνει την πτώση του καπιταλισμού
για μερικές δεκαετίες.
Ωστόσο, ο πράσινος καπιταλισμός
δεν παύει να είναι καπιταλισμός:
το ζητούμενο της αέναης συσσώρευσης
(εργασίας, ύλης και ενέργειας)
παραμένει.
Το δεύτερο αντεπιχείρημα προέρχεται
από ριζοσπάστες που υποστηρίζουν ότι
η απειλή της κλιματικής αλλαγής εμπίπτει
στη συνήθη ρητορική
περί φανταστικών κρίσεων.
Πρόκειται για κινδυνολογίες
που χρησιμοποιούνται με σκοπό
την αιτιολόγηση της εργασιακής
εκμετάλλευσης και της βίαιης καταστολής
κάθε αντίδρασης.
Η αλήθεια είναι πως κάποιες κρίσεις
όντως ανήκουν στη σφαίρα της φαντασίας.
Κάποιες άλλες όμως είναι πραγματικές.
Είπαμε και στην αρχή ότι μερικές φορές,
οι αντι-καπιταλιστές είναι αυτοί που
πιστεύουν πιο πολύ στον καπιταλισμό.
Ο καπιταλισμός όμως δεν είναι υπεράνω
των φυσικών νόμων
και ο πλανήτης μας είναι πεπερασμένος.
Παγκόσμια Διασύνδεση
Οι συνδέσεις
ανάμεσα στους ανθρώπους
αλλάζουν ριζικά.
Η τεχνολογία των επικοινωνιών
και των μαζικών μεταφορών
κυριολεκτικά μετασχηματίζουν
αυτές τις συνδέσεις
– δηλαδή τη φυσική ικανότητα
ενός μέρους του συστήματος
να συνδέεται με ένα άλλο.
Καθώς αυξάνεται ο αριθμός
των συνδέσεων, το σύστημα γίνεται
όλο και πιο πολύπλοκο,
και είναι πιο πιθανό οι μικρές αλλαγές
να μεγεθύνονται.
Ο συνδυασμός της πληροφορικής
με τους διαύλους επικοινωνιών παρήγαγε
το αρχέτυπο δίκτυο των δικτύων:
το Διαδίκτυο.
Το internet, περισσότερο από
οποιαδήποτε άλλη τηλεπικοινωνιακή
υποδομή, είχε ως αποτέλεσμα τη ραγδαία
αύξηση της διασύνδεσης,
η οποία ενισχύεται περαιτέρω μέσω της
σύγκλισης με την κινητή τηλεφωνία
και τη ραγδαία επέκταση της τελευταίας
μέχρι και τις αγροτικές περιοχές
του Τρίτου Κόσμου.
Σε περιόδους σταθερότητας,
οι άνθρωποι χρησιμοποιούν αυτές τις
τεχνολογίες για να κάνουν αυτά που
κάνουν όταν οι καιροί είναι εύκολοι:
φλερτάρουν, για παράδειγμα,
χρησιμοποιώντας sms.
Όταν όμως διακυβεύεται
η επιβίωσή τους ή όταν βλέπουν
την αναλαμπή ενός καλύτερου μέλλοντος,
αυτές οι τεχνολογίες μπορούν
να χρησιμοποιηθούν για
διαφορετικούς σκοπούς
– για μια σύνθετη,
παγκόσμια κινητοποίηση
που όμοιά της δεν έχει υπάρξει μέχρι τώρα.
Ο πρώτος γύρος των κινητοποιήσεων
ενάντια στην παγκοσμιοποίηση
ήταν ουσιαστικά το αποτέλεσμα
των νέων διαδυκτιακών συνδέσεων
που έφεραν κοντά το Βορά με το Νότο.
Καθώς όλο και περισσότεροι αποκτούν
πρόσβαση σε αυτές τις τεχνολογίες,
αυτοί που δεν έχουν να προσβλέπουν
σε πολλά από το υπάρχον
κοινωνικό σύστημα
θα χρησιμοποιήσουν την νεοαποκτηθείσα
ικανότητά τους να επικοινωνούν
για δικούς τους σκοπούς.
Η συλλογική αντίδραση των ανθρώπων
στα γεγονότα θα είναι πλέον πολύ
πιο γρήγορη απ’ ότι παλιότερα.
Μια νέα κοινωνική τάξη πραγμάτων
μπορεί να αναδυθεί αυθόρμητα μέσα
από τις διασυνδέσεις που επιλέγουν
οι άνθρωποι,
αντί για την τάξη πραγμάτων
που επιβάλλουν οι ηγέτες.
Και τώρα;
Αναφερθήκαμε
στην κολοσσιαία αύξηση
των συνδέσεων.
Αναφερθήκαμε στην τεράστια
αύξηση των υλικών και ενεργειακών
εισροών στον καπιταλισμό,
που τον φέρνουν αντιμέτωπο
με εξωτερικά περιβαλλοντικά όρια.
Πέρα από όλα αυτά,
η ίδια η σχιζοφρένεια της εποχής μας,
μάς κάνει να πιστεύουμε ότι διανύουμε
μια περίοδο κρίσιμης αστάθειας.
Αυτός είναι ένας όρος
που χρησιμοποιείται για να περιγραφεί
ένα σύστημα που συμπεριφέρεται
άναρχα και χαοτικά.
Η κρίσιμη αστάθεια είναι συνήθως
το πρώτο ανιχνεύσιμο στάδιο πριν το σημείο
διακλάδωσης, το σημείο εκείνο από το
οποίο αρχίζουν μαζικές συστημικές αλλαγές.
Οδεύουμε προς ένα ή περισσότερα συστήματα
τα οποία μάς είναι άγνωστα.
Μόνο μία γενιά στις 40 ή 50
έχει την ευκαιρία να βιώσει μια
μεταβολή φάσης της ανθρώπινης κοινωνίας,
πόσο μάλλον να δημιουργήσει
η ίδια τη νέα κοινωνία.
Το φάσμα της κατάρρευσης είναι
ταυτοχρόνως τρομακτικό και συναρπαστικό.
Σε εποχές μεγάλης αβεβαιότητας
για το μέλλον, συχνά ανθεί η νοσταλγία
για σταθερότερα κοινωνικά συστήματα
του παρελθόντος.
Σκεφτείτε τα πλήθη ανθρώπων
στη Μέση Ανατολή που επιθυμούν
την επιστροφή σε μια φεουδαρχική
θεοκρατία ή τους λεγόμενους
‘πριμιτιβιστές’ που θέλουν
να ξαναγίνουμε όλοι τροφοσυλλέκτες.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι διαφορετικοί
κόσμοι μπορεί να είναι εφικτοί
(και πιθανοί), αλλά ορισμένοι απ’ αυτούς
είναι χειρότεροι από τον τωρινό.
Ευτυχώς,
ούτε μια φεουδαρχική θεοκρατία
(γιατί είναι υπερβολικά αυταρχική)
ούτε μια κοινωνία τροφοσυλλεκτών
(γιατί θα σήμαινε
το θάνατο του 90% της ανθρωπότητας)
είναι πιθανές.
Η διασύνδεση είναι τόσο πυκνή
και η ύλη και η ενέργεια του συστήματος
τόσο μεγάλη
(6.6 δισεκατομμύρια άνθρωποι!),
που αυτά τα σενάρια είναι ανέφικτα.
Η μεταβολή φάσης που πλησιάζει
θα μας οδηγήσει σε κάτι νέο,
κάτι που δεν έχουμε ξαναδεί.
Μια πιθανή λεκάνη έλξης
είναι ο οικο-φασισμός.
Μια ελίτ που χρησιμοποιεί σύγχρονα
εργαλεία επιτήρησης και ελέγχου
θα εγκαθιδρύσει ένα είδος κοινωνικά
αυταρχικής παγκόσμιας οικονομίας.
Όσοι δεν ανήκουν σ’ αυτήν την ελίτ,
θα ζουν σε ένα σύστημα σταθερής
κατάστασης από υλική άποψη [6].
Σε μια εποχή με περιορισμένους πόρους,
θα επιβληθούν διαχωριστικές γραμμές
ανάμεσα στους έχοντες και τους μη-έχοντες,
που θα ενισχύονται από το φόβο
της αδυναμίας πρόσβασης
σ’ αυτούς τους πόρους.
Οι διαχωριστικές γραμμές ανάμεσα
στους έχοντες και στους μη-έχοντες
θα είναι πιο βάναυσες από τις σημερινές.
Παίρνουμε μια γεύση αυτού του ελκυστή
από τα τεράστια μεταναστευτικά ρεύματα
που αναμένεται να ενταθούν
καθώς η παγκόσμια οικολογική κρίση
προκαλεί μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών.
Ο οικο-φασισμός
είναι ένας διπρόσωπος εχθρός,
επειδή πολλοί υποστηρικτές του
χρησιμοποιούν αντικαπιταλιστική ρητορική.
Είναι πολύ απίθανο ο οικο-φασισμός
να είναι ένας σταθερός ελκυστής
– αργά ή γρήγορα θα καταρρεύσει
λόγω της κλειστής φύσης του,
που περιορίζει τη διασύνδεση.
Εντωμεταξύ, όμως,
το κόστος για την ανθρωπότητα
και τον πλανήτη θα είναι τεράστιο.
Ένας δεύτερος πιθανός ελκυστής
είναι οι αποκεντρωμένες
συνεταιριστικές κοινότητες
με υψηλό βαθμό διασύνδεσης μεταξύ τους.
Αυτό το σύστημα βασίζεται στην παραδοχή
ότι τελικά όλοι μοιραζόμαστε
την ίδια βιόσφαιρα.
Αντίθετα από το φασισμό
και, παραδόξως,
ομοίως με τον καπιταλισμό,
είναι ένα σύστημα του οποίου η δύναμη
και η ανθεκτικότητα βασίζεται
στην πυκνότητα των συνδέσεών του.
Αυτή η μορφή κοινωνικής οργάνωσης
παραμένει ανοιχτή,
αναζητώντας συνεχώς
νέες συνδέσεις και σε αντίθεση
με προηγούμενα επαναστατικά κινήματα,
δεν ασπάζεται
κανενός είδους ντετερμινισμό.
Η λογική της αυτονομίας επιτρέπει
στα μέρη του συστήματος
να βελτιστοποιήσουν
τις μεταξύ τους διασυνδέσεις
– δηλαδή να συνδεθούν με ανθρώπους,
υλικά, τόπους και πάθη,
κατά τρόπο που να επωφελούνται
τα μέγιστα από τις ροές ενέργειας
και ύλης.
Η παραγωγή δεν βασίζεται στη λογική
της ανάπτυξης, αλλά στην ικανοποίηση
συλλογικών αναγκών
στη βάση «κοινόκτητων αγαθών»
– όπως εξηγεί ο Nick Dyer-Witheford
σε άλλο άρθρο αυτού του τεύχους
του Turbulence. [7]
Η διαδικασία της παραγωγής
και οι αποφάσεις που αφορούν σε αυτή
γίνονται με άμεση δημοκρατία
– κάτι που αυξάνει τη διασύνδεση.
Ένα τόσο ευέλικτο σύστημα αυτονομίας,
συλλογικότητας και κοινόκτητων αγαθών
είναι σε θέση να αντιμετωπίσει
την οικολογική κρίση.
Έχουμε λόγους να είμαστε αισιόδοξοι.
Η απάντηση στο ερώτημα αν ο καπιταλισμός
θα παραμείνει το κυρίαρχο μοντέλο παραγωγής
στο τέλος αυτού του αιώνα είναι σχεδόν πάντα
αρνητική.
Η πορεία του κεφαλαίου
δεν μπορεί να συνεχιστεί.
Τα πολύπλοκα συστήματα μπορούν
να αλλάξουν μέσα σε μια στιγμή.
Η παγκόσμια οικολογική κρίση
συνήθως είναι αιτία απαισιοδοξίας.
Κατά παράδοξο ίσως τρόπο,
είναι και πηγή ελπίδας.
Οι συνθήκες σήμερα
για άμεσες αλλαγές
της κοινωνικής οργάνωσης
είναι οι καταλληλότερες
τα τελευταία 200, ίσως και 500 χρόνια.
Φυσικά, δεν μπορούμε να γνωρίζουμε
τί μορφή θα έχει αυτό το νέο
κοινωνικό σύστημα.
Δεν πρέπει πάντως να ξεχνάμε ότι
η ελεύθερη βούληση,
η ανθρώπινη καινοτομία
και δημιουργικότητα
είναι οι κρυφές μεταβλητές.
Ενέργειες που,
εκ πρώτης όψεως φαίνονται μικρές,
μπορεί σε υπερσυνδεδεμένες εποχές
κρίσιμης αστάθειας να έχουν επιπτώσεις
μεγεθυμένες πέρα από κάθε φαντασία.
Ο Kay Summer και ο Harry Halpin
εμπλέκονται εδώ και χρόνια
με το κίνημα των κινημάτων.
Βγάζουν το ψωμί τους κάνοντας
επιστημονική έρευνα,
μέρος της οποίας αφορά
στην κατανόηση μη-γραμμικών
συστημάτων και ιδεών.
Αυτή είναι η δεύτερη συνεργασία τους
πάνω στη μη-γραμμικότητα των κινημάτων.
Η πρώτη δημοσιεύτηκε στο
Shut them Down!:
The G8, Gleneagles 2005
and the Movement of Movements
(www.shutthemdown.org).
Μπορείτε να έρθετε σε επαφή μαζί τους
στις διευθύνσεις
kaysmmr@yahoo.co. uk
και
harry@j12. org
Όλες οι υπογραμμίσεις και οι υποσημειώσεις
είναι του μεταφραστή.
Ορισμένες υποσημειώσεις γράφτηκαν μετά από
επικοινωνία με τους συγγραφείς.
Το κείμενο είναι μετάφρασηαπό το περιοδικό
Turbulence
http://turbulence.org.uk/
Η μετάφραση έγινε από την ομάδα μετάφρασης
του περιοδικού Turbulence στα ελληνικά.
Για να διαβάσετε τις υπόλοιπες μεταφράσεις,
επισκεφθείτε το χώρο της ομάδας.
http://www.indy.gr/community/turbulence/ioynios-2007
Αν θέλετε να συμμετάσχετε στη μετάφραση
ή να επικοινωνήσετε μαζί τους,
στείλτε ένα e-mail στο
turbulence-translation@lists.indy.gr
[1] Στο πρωτότυπο: complexity theory .
Η θεωρία πολυπλοκότητας είναι πιο γνωστή
ως θεωρία του χάους. Η θεωρία του χάους
περιγράφει τη συμπεριφορά
μη-γραμμικών δυναμικών συστημάτων,
που είναι πολύ ευαίσθητα σε αλλαγές
στις αρχικές τους συνθήκες με
αποτέλεσμα η συμπεριφορά τους
να μοιάζει τυχαία.
Εντούτοις, τα χαοτικά συστήματα
είναι ντετερμινιστικά,
με την έννοια ότι η μελλοντική
συμπεριφορά τους είναι
πλήρως καθορισμένη
από τις αρχικές τους συνθήκες
και τους φυσικούς νόμους.
Αυτή η συμπεριφορά ονομάζεται
ντετερμινιστικό χάος, ή απλώς χάος.
[2] Το πιο γνωστό παράδειγμα
είναι το «φαινόμενο της πεταλούδας»:
Το πέταγμα μιας πεταλούδας
στη Βραζιλία μπορεί να προκαλέσει
ένα τυφώνα στο Τέξας.
Το παράδειγμα αυτό δείχνει ότι
η συμπεριφορά του καιρού,
ενός κατεξοχήν μη-γραμμικού
συστήματος, είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη
σε αλλαγές στις αρχικές συνθήκες.
[3] Οι συγγραφείς αναφέρονται
στις σχολές του κεϋνσιανισμού
και του νεοφιλελευθερισμού .
Ο κεϋνσιανισμός είναι το
καπιταλιστικό μοντέλο στο οποίο
η κρατική παρέμβαση
(πχ. με μεγάλα έργα υποδομής)
μειώνει την ανεργία,
βοηθά στην αναδιανομή του πλούτου
και αμβλύνει τις οικονομικές
ανισότητες που προκαλεί
η άναρχη καπιταλιστική ανάπτυξη.
Πολλοί πιστεύουν ότι ο κεϋνσιανισμός
υιοθετήθηκε από την οικονομική ελίτ
μετά τη Οκτωβριανή Επανάσταση,
ως μια κίνηση τακτικής υποχώρησης
προς τις κατώτερες τάξεις
που εξεγείρονταν διαρκώς
από τα μέσα του 19ου αιώνα.
Καθώς ο καπιταλισμός εδραιώθηκε
στη Δύση μετά το 2ο ΠΠ,
ο κεϋνσιανισμός άρχισε να δίνει
τη θέση του στο νεοφιλελευθερισμό,
δηλαδή το σαρωτικό περιορισμό
του κράτους προς όφελος
του ιδιωτικού τομέα
(πρώτα στη Χιλή του Πινοτσέτ
τη δεκαετία του ’70 κι ύστερα
στην Αγγλία και στις ΗΠΑ
επί Θάτσερ και Ρέιγκαν).
Με την πτώση της ΕΣΣΔ,
ο νεοφιλελευθερισμός γνώρισε
μεγάλη άνθηση αλλά σήμερα
αμφισβητείται έντονα,
όπως φαίνεται από την αποτυχία
του ΔΝΤ, την απόρριψη του μοντέλου
από πολλά κράτη της Ν. Αμερικής
και την άνοδο του διεθνούς
αντι-παγκοσμιοποιητικού κινήματος.
[4] Ένας απλός ορισμός της εντροπίας
είναι
«το μέτρο της αταξίας ενός συστήματος».
Ο 2 ος νόμος της θερμοδυναμικής
λέει ότι η συνολική εντροπία ενός
κλειστού συστήματος αυξάνει
με την πάροδο του χρόνου.
(Αν δεν τακτοποιείς το δωμάτιό σου,
έχει την τάση να γίνεται
όλο και πιο ακατάστατο.)
[5] Η ενέργεια παρέχεται
από τη χημική ενέργεια των μυών
του παιδιού που κάνει κούνια,
ή την κινητική ενέργεια κάποιου
που το σπρώχνει.
Και στις δύο περιπτώσεις το σύστημα
μεταβαίνει από μια θέση στατικής
ισορροπίας σε μια θέση
δυναμικής ισορροπίας.
[6] Φανταστείτε ένα αυταρχικό σύστημα
με μηδενική ανάπτυξη,
που όμως εξασφαλίζει τα προς το ζην.
Η ελίτ επιχειρεί να διαμορφώσει
μια κατώτερη τάξη σταθερή,
ομοιόμορφη και ολιγαρκή.
[7] Απόσπασμα από το σχετικό άρθρο:
Αν το κύτταρο του καπιταλισμού
είναι το εμπόρευμα,
τότε η κυτταρική μορφή
μιας μετακαπιταλιστικής κοινωνίας
είναι το κοινόκτητο αγαθό.
Το εμπόρευμα παράγεται
με σκοπό να πουληθεί,
ενώ το κοινόκτητο αγαθό
παράγεται ή διατηρείται
με σκοπό να μοιραστεί.
Κοινόκτητα αγαθά νοούνται
στη σφαίρα της οικολογίας
(νερό, ατμόσφαιρα, ιχθυότοποι, δάση),
στη σφαίρα της κοινωνίας
(δημόσια πρόνοια, υγεία, παιδεία κ.ο.κ)
και στη σφαίρα της δικτύωσης
(πρόσβαση στα μέσα επικοινωνίας).
|
|
|
