Ζούμε σε ένα διεθνές περιβάλλον αυξανόμενης αβεβαιότητας και απρόβλεπτων κινδύνων που προκαλούνται από τη νέα παγκόσμια πολυπολική πραγματικότητα που αναδιατάσσει συμμαχίες και ζώνες επιρροής, εντείνει οικονομικούς και πολιτικούς ανταγωνισμούς, προκαλεί επισιτιστικές κρίσεις και πολέμους, ακόμη και νεοαποικιοκρατικά εγκλήματα, όπως αυτό που συντελείται στη Γάζα. Οι επιπτώσεις αυτής της νέας παγκόσμιας συνθήκης, πέρα από τις ανθρωπιστικές καταστροφές, την υποχώρηση δημοκρατικών κατακτήσεων στον δυτικό κόσμο, τον ρατσισμό και την ξενοφοβία, θα είναι δραματικές και πιθανότατα μη αναστρέψιμες για την εξέλιξη της κλιματικής αλλαγής και τις μεσομακροπρόθεσμες επιπτώσεις της.
O πλανήτης βρίσκεται στο «παρά ένα» της ανεξέλεγκτης και μη αναστρέψιμης κλιματικής καταστροφής, και σύμφωνα με έκθεση των Ηνωμένων Εθνών, που βασίζεται και στην εξαντλητική επιστημονική τεκμηρίωση του IPCC, η παγκόσμια μέση θερμοκρασία πιθανόν θα αυξηθεί κατά 2,7 °C μέχρι το τέλος του αιώνα, ακόμη και αν όλες οι χώρες τηρήσουν τις υποσχεθείσες δεσμεύσεις τους, ξεπερνώντας κατά πολύ το όριο που έθεσε η Συμφωνία των Παρισίων, με δραματικές συνέπειες για δισεκατομμύρια ανθρώπους και για το μέλλον της ανθρωπότητας.
Ειδικότερα στην περιοχή της Μεσογείου, έχουμε επιπλέον ότι η μέση θερμοκρασία αυξάνεται με σημαντικά ταχύτερο ρυθμό από ό,τι ο παγκόσμιος μέσος όρος, με αυξημένη συχνότητα εμφάνισης ακραίων φαινομένων καύσωνα, που οδηγούν σε αύξηση των μεγάλων δασικών πυρκαγιών, όπως αυτών στη Ρόδο και στον Εβρο φέτος το καλοκαίρι, με επεισόδια ατμοσφαιρικής ρύπανσης και κατακλυσμιαίες βροχοπτώσεις που οδηγούν σε πλημμύρες, όπως αυτές στη Θεσσαλία φέτος τον Σεπτέμβριο. Αύξηση δε της θερμοκρασίας παρατηρείται και στη θάλασσα, που σύμφωνα με το Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών έχει θερμανθεί κατά περίπου 2 °C τα τελευταία 40 χρόνια, με αποτέλεσμα, μεταξύ άλλων, την αύξηση της οξίνισης του νερού και την εισβολή ξενικών ειδών από την Ερυθρά Θάλασσα. Χρόνο με τον χρόνο παρατηρούμε μια άνευ προηγουμένου αύξηση των φυσικών καταστροφών, που προκαλούν στην ελληνική πολιτεία και κοινωνία αλλεπάλληλα σοκ.
Mια ρεαλιστική λοιπόν εκτίμηση, χωρίς να χρειάζεται κάποιος να γίνει ο μάντης Κάλχας, των μελλοντικών επιπτώσεων για την Ελλάδα του συνδυασμού της κλιματικής, της ενεργειακής, της οικονομικής κρίσης και του απόηχου του διεθνούς ανταγωνισμού σφαιρών επιρροής δεν αφήνει πολλά περιθώρια αισιοδοξίας. Τι κάνουμε λοιπόν;
Δεν μπορούμε να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο εάν δεν ενεργήσουμε παράλληλα σε διεθνές επίπεδο. Δεν μπορούμε όμως να ενεργήσουμε σε διεθνές επίπεδο χωρίς συναίνεση και συνεργασία των μεγάλων δυνάμεων (και ρυπαντών) που καθορίζουν τις διεθνείς οικονομικοπολιτικές εξελίξεις (ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα, Ινδία, Βραζιλία κ.ά.) και χωρίς σεβασμό των αποφάσεων και των συστάσεων του ΟΗΕ, που δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ιδρύθηκε στον απόηχο του καταστρεπτικού Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου με στόχο την αποτροπή μελλοντικών πολέμων, τη διατήρηση της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας και τη διεθνή συνεργασία για την επίτευξη κοινών πανανθρώπινων σκοπών, όπως είναι το βιώσιμο μέλλον της ανθρωπότητας. Οταν όμως σήμερα βρίσκονται οι μεγάλες δυνάμεις σε ανταγωνιστική φρενίτιδα, όταν οι συστάσεις του ΟΗΕ δεν λαμβάνονται υπόψη από κανένα, όταν περισσεύει η υποκρισία σε διεθνές επίπεδο, όταν ανέχονται ή και παροτρύνουν περιφερειακούς πολέμους και εθνοκαθάρσεις, πώς μπορεί να υπάρξει το απαραίτητο περιβάλλον για κλιματικές συναινέσεις και καταλυτικές παγκόσμιες δράσεις για το κλίμα, για τις οποίες είναι απαραίτητη η παγκόσμια, περιφερειακή και εθνική συναίνεση;
Γιατί, όπως δηλώνει σε όλους τους τόνους ο ΟΗΕ, αλλά και η επιστημονική κοινότητα διεθνώς, είναι επείγουσα η ανάγκη για δραστική μείωση της χρήσης ορυκτών καυσίμων και των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, για εφαρμογή πολιτικών εξοικονόμησης ενέργειας, για διεθνή χρηματοδότηση φτωχών χωρών για αλλαγή του μοντέλου παραγωγής ενέργειας με επιτάχυνση υλοποίησης έργων ΑΠΕ, για αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας και ενίσχυση της περιβαλλοντικής δικαιοσύνης.
Επιπλέον, γίνεται όλο και πιο επιτακτική η δραστική αλλαγή του καταναλωτικού μοντέλου. Δεν μπορούμε να συνεχίσουμε να σπαταλάμε τους φυσικούς πόρους του πλανήτη και να επιτρέπουμε στα οικονομικά λόμπι και στους πολιτικούς εκπροσώπους τους να λειτουργούν με μοναδικό στόχο τη συνεχή μεγιστοποίηση των κερδών τους, μια συνταγή που μας οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στην κλιματική καταστροφή και στο τέλος της Ιστορίας, κυριολεκτικά. Πρέπει να στραφούμε στη βιώσιμη ανάπτυξη, όπου οι φυσικοί πόροι δεν θα καταναλώνονται με ρυθμό μεγαλύτερο από ό,τι αναπληρώνονται, σεβόμενοι το περιβάλλον, τη βιοποικιλότητα και χρησιμοποιώντας καινοτόμο τεχνολογία για την κάλυψη ενεργειακών αναγκών, αφήνοντας μηδενικό αποτύπωμα άνθρακα. Φυσικά, η επίτευξη τέτοιων στόχων απαιτεί θεμελιώδεις αλλαγές στη νοοτροπία μας, ακόμη και στις διατροφικές μας συνήθειες με δραστική μείωση της κατανάλωσης κρέατος, στην οικονομία μας και γενικότερα στον τρόπο λειτουργίας μας ως οργανωμένων κοινωνιών. Δεν μπορούμε να πορευόμαστε με τις εμφανώς αποτυχημένες οικονομικές θεωρίες του 20ού αιώνα, τις οποίες δυστυχώς συνεχίζουμε να υπηρετούμε τυφλά.
Και το ερώτημα είναι: Υπάρχει το απαραίτητο διεθνές περιβάλλον για να υλοποιηθούν τα παραπάνω; Υπάρχει η ωριμότητα στις πολιτικές ελίτ αλλά και στην κοινωνία για να αντιληφθούν την κρισιμότητα της κατάστασης και να δράσουν αναλόγως; Το ερώτημα αναπάντητο, αλλά ο χρόνος μετράει αντίστροφα…
______
* Ο καθηγητής Μανώλης Πλειώνης είναι διευθυντής και πρόεδρος Δ.Σ. του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών.
ΠΗΓΗ: Η Καθημερινή
